Orta Afrika Cumhuriyeti’nde Maymun Çiçek Virüsü (Monkeypox)

13 EKİM 2016 – 6 Eylül 2016 tarihinde, Haute-Kotto sağlık mıntıkasından Sağlık Bakanlığı personeli, Ira Banda sağlık merkezine yatırılan şüpheli maymun çiçek virüsü vakaları ile ilgili merkezi seviyede alarm vermiştir. İndeks olgu, 17 Ağustos tarihinde hastalanan ve laboratuvar testi için numune alınamadan köyünde ex olan bir avcıydı. 4 Eylül – 7 Ekim arası, 26 vaka hastaneye yatırılmış ve bunlardan üç tanesinde maymun çiçek virüsü laboratuvar tarafından doğrulanmıştır. Salgının boyutunu saptamak için epidemiyolojik araştırmalar hala devam etmektedir.   

Halk Sağlığı Yanıtı

• Olası vakalar için halk sağlığı sürveyansının güçlendirilmesi

• Sağlık çalışanlarının, kişisel koruyucu ekipman kullanımı ve sağlık tesislerinde uygun el hijyeni ve temizlik prosedürlerinin uygulanması konusunda eğitilmesi

• Vaka yönetimi için iki izolasyon ünitesinin kurulması

• Maymun çiçek virüsünden etkilenen hastalara ücretsiz tedavi sağlanması
• Maymun çiçek virüsü yayılımını önlemek amacıyla ihtiyati tedbirlerin alınması konusunda kamu farkındalığının artırılması
• International Medical Corps ve Catholic Organisation for Relief and Development Aid (CORDAID) sivil toplum örgütlerinin, vaka yönetimi ve önleyici tedbirleri desteklemek üzere sürece dahil edilmesi.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Tropikal Afrika’da küçük ölçekli maymun çiçek virüsü salgınları düzenli olarak baş göstermektedir. Maymun çiçek virüsü insanlara genellikle enfekte bir hayvan ile temas veya enfekte hayvan ısırıkları yoluyla bulaşır. Salgınlar esnasında hasta kişilerle yakın temas yoluyla da insandan insana bulaşım meydana gelebilir ancak şimdiye kadar insandan insana bulaşımın tek başına maymun çiçek virüsü yayılımını devam ettirdiğine dair kanıt bulunamamıştır.

Bölgedeki sağlık tesislerinde yeterli ölçüde donanımlı izolasyon ünitelerinin eksikliği ve insanlar arasında maymun çiçek virüsünün bilinen yayılma dinamikleri dikkate alındığında, DSÖ, bireyleri ve sağlık çalışanlarını, hastalığın yayılmasını engellemek maksadıyla, hastalarla ilgilenirken enfeksiyon önleme ve kontrol prosedürlerine uymaları konusunda teşvik etmektedir.

Salgın bölgesinin nispeten uzak ve seyrek nüfuslu bir alan olduğu düşünüldüğünde, bu aşamada uluslararası yayılım riski kısıtlı görünmektedir.

DSÖ, şu andaki mevcut bilgilere dayanarak Orta Afrika Cumhuriyeti’ne seyahat ve ticaret konusunda herhangi bir kısıtlama getirilmesini önermemektedir.   

Maymun çiçek virüsü (Monkeypox)

insanlarda ölümcül hastalığa neden olabilir; her ne kadar genellikle çok daha az ciddi olsa da insan çiçek virüsü hastalığına  benzer.

Maymun çiçek virüsü öncelikle  Orta ve Batı Afrika'da tropikal yağmur ormanları yakınındaki  uzak köylerde bulunur.

Maymun çiçek virüsü  çeşitli vahşi hayvanlardan  insanlara iletilir ve insandan insana bulaşma yoluyla insan popülasyonunda yayılabilir.

Herhangi bir tedavisi veya uygun bir aşısı  yoktur, ancak çiçek aşısının maymun çiçek virüsünü  önlemede % 85 etkili olduğu kanıtlanmıştır.

Virüs ilk olarak 1958 yılında Kopenhag' ta (Danimarka) Devlet Serum Enstitüsü'nde  tespit edilmiştir.

Salgınlar

Maymun çiçek virüsü insanda ilk olarak 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde tespit edilmiştir. O zamandan beri, vakaların çoğunda, özellikle Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde Kongo Havzasından ve Batı Afrika'nın kırsal bölgelerinden bildirilmiştir.1996-97 yıllarında, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde büyük bir salgın meydana geldi.

Maymun çiçek virüsü vakaları Afrika kıtasının dışında, ilk olarak  2003 yılında  Amerika Birleşik Devletleri'nde Midwest'te  rapor  edilmiştir. 

Bulaşma:

Bulaşma enfekte hayvanın kanı,  vücut sıvıları ya da döküntülerine  doğrudan  temas sonucuna oluşur. İkincil iletim, kontamine nesneler ile, hasta bir kişinin  deri lezyonları ile veya  enfekte solunum yolu salgıları  ile yakın temas sonucu  insandan insana bulaşır. Damlacıklarla solunum yoluyla bulaşma da belgelenmiştir. İletim ayrıca aşılama sırasında  veya plasenta (konjenital)  üzerinden de gerçekleşebilir. 

Belirti ve bulgular

Kuluçka dönemi 6 ila 16 gün arasında değişmektedir.

Enfeksiyon iki döneme ayrılabilir:

1-İnvazyon dönemi: Ateş, yoğun baş ağrısı, lenf bezi şişmesi, sırt ağrısı, kas ağrısı ve yoğun yorgunluk ile karakterize  dönem (0-5 gün).

2-Deri döküntü dönemi: Yüzde (vakaların% 95'inde), avuç içlerinde ve ayak tabanlarında  (% 75) ve neredeyse eşzamanlı vücut üzerinde görünen deride döküntüler oluşur. Döküntüler yaklaşık 10 gün içerisinde makülopapülerden veziküle sonra püstüle ve en sonunda  kruta dönüşmektedir.

Bazı hastalarda döküntü ortaya çıkmadan önce ciddi lenfadenopati gelişir. Maymun çiçek virüsü hastalığı belirtileri genellikle 14 ila 21 gün sürer.

Vaka ölüm oranı  salgın arasında büyük değişkenlik göstermiştir, ancak belgelenmiş vakalarda % 10'dan az olmuştur. 

Tanı

Ayırıcı tanıda  genellikle  çiçek hastalığı, suçiçeği,  kızamık, bakteriyel deri enfeksiyonları, uyuz, ilaç alerjisi ve frengi  ekarte edilmelidir.

Kesin teşhis:

-ELISA

-Antijen saptama testleri

-Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR)

-Hücre kültüründe virüs izolasyonu.

Tedavi ve aşı

Maymun çiçek virüsü  hastalığına karşı ilaç ve aşı bulunmamaktadır.

Virüsünün doğal ev sahibi

Afrika'da, maymun çiçek virüsü halat sincabı, ağaç sincabı, Rum sıçanları çizgili fareler, fındık faresi ve primatlar gibi bir çok hayvan türünde tespit edilmiştir.

Önleme

Hayvan ticaret yoluyla hastalığın genişlemesini önlemek:

Küçük Afrikalı memelilerin ve maymunların hareketinin  yasaklanması  veya kısıtlanması  virüsün  Afrika dışına yayılmasını yavaşlatmakta etkili olabilir.

Tutsak hayvanlara çiçek aşısı yapılmamalıdır. Bunun yerine, enfekte olmuş  hayvanlar, diğer hayvanlardan izole edilmeli  ve acil karantinaya alınmalıdır. Enfekte olmuş bir hayvan ile  temas olasılığı  olabilen herhangi bir hayvan karantinaya alınmalı ve 30 gün boyunca maymun çiçek virüsü  hastalığı yönünden  gözetlenmelidir.

İnsanlarda enfeksiyon riskini azaltmak ;

Maymun çiçek virüsü  salgınları sırasında, diğer hastalarla yakın temas  enfeksiyon için en önemli risk faktörüdür. Belirli tedavi ve aşı olmadığından, insanlarda  enfeksiyonu azaltmanın  tek yolu risk faktörleri yönünden bilinçlendirilmesi ve virüse maruz kalmayı azaltmak için alınabilecek önlemler hakkında insanları eğitmektir.

Halk sağlığı eğitim mesajları aşağıdaki risklere odaklanmalıdır:

İnsandan insana bulaşma riskinin azaltılması için  enfekte kişilerle yakın fiziksel temastan  kaçınılmalıdır, hasta insanların bakımı sırasında eldiven ve koruyucu ekipman giyilmelidir,  bakım veya hasta insanları ziyaret ettikten sonra el yıkama işlemi  düzenli yapılmalıdır.

Hayvandan  insana bulaşma riskinin azaltılması; 

Yemeden önce tüm hayvansal ürünler  iyice pişirilmelidir. Hasta hayvanlara dokunurken, keserken   ya da enfekte dokularını işlerken kesinlikle eldiven ve diğer uygun koruyucu giysiler  giyilmelidir.

Sağlık ortamlarında enfeksiyon denetimi;

Sağlık çalışanları tarafından  standart enfeksiyon kontrol önlemlerinin uygulanması  gereklidir.

Şüpheli veya maymun çiçek virüsü enfeksiyonu olan hastaların bakımı veya tedavisi için çalışan  sağlıkçılara çiçek aşısı  düşünülmelidir. Bununla birlikte, çiçek hastalığına karşı bağışıklığa  sahip insanlara aşı  tatbik edilmesi gerekmez.

Maymun çiçek virüs enfeksiyonu şüphesi olan insan veya  hayvanlardan numuneler, uygun donanıma sahip laboratuvarlarda çalışan eğitimli personel tarafından alınmalıdır.

Kaynakçalar:  http://www.who.int/csr/don/13-october-2016-monkeypox-caf/en/

                       http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs161/en/