Surinam’da Sarıhumma

Hastalık Salgın Haberi

28 Mart 2017

9 Mart 2017 tarihinde, Hollanda’daki Ulusal Halk Sağlığı ve Çevre Enstitüsü (RIVM) DSÖ’ye bir sarıhumma vakası bildirmiştir. Hasta, Şubat ayı ortalarından Mart 2017 başına kadar Surinam’ı ziyaret etmiş olan Hollandalı yetişkin bir bayan yolcudur. Sarıhumma aşısı olmamıştır.

Rotterdam, Erasmus Üniversitesi Tıp Merkezi (Erasmus MC)’nde vakadan üç gün arayla alınan iki serum numunesinde RT-PCR yöntemi ile yapılan testler sonucunda Hollanda’da sarıhumma doğrulanmıştır. Sarıhumma virüsünün mevcudiyeti 9 Mart 2017’de Erasmus Tıp Merkezi’nde PCR ve sekanslama ile ve Almanya Hamburg, Bernhard Nocht Tropikal Tıp Enstitüsü’nde farklı bir hedef üzerinde PCR yöntemi ile doğrulanmıştır.

Hasta, Surinam’da iken geceleri Paramaribo’da geçirmiş ve Commewijne (Frederiksdorp ve Peperpot) ve Brokopondo (Brownsberg) bölgeleri dahil Paramaribo çevresindeki yerleri ziyaret etmiştir. Brokopondo’nun en olası enfeksiyon yeri olduğu düşünülmektedir. Hastada belirtilerin (baş ağrısı ve yüksek ateş) başlama tarihi 28 Şubat 2017 olup 3 Mart 2017’de karaciğer yetmezliği ile Hollanda’da yoğun bakım ünitesine (Üniversite Tıp Merkezi) kaldırılmıştır. Hastanın şuanda durumu kritiktir. 

Surinam’ın sarıhumma açısından riskli bir bölge olduğu düşünülmekte olup ülkeye girişte, DSÖ’nün sarıhumma yayılım riskinin olduğu ülkeler listesine göre, sarıhumma riskinin olduğu ülkelerden gelen bir yaş üzeri yolculardan sarıhumma aşı sertifikası istenmektedir; DSÖ ayrıca 9 ay ve üzeri tüm yolcular için sarıhumma aşısı önermektedir. Bu vaka, 1972’den bu yana Surinam’da bildirilen ilk sarıhumma vakasıdır.

Halk Sağlığı Yanıtı

Surinam’a seyahat öyküsü bulunan Hollanda’daki bu sarıhumma vakasına ilişkin rapor, daha detaylı araştırmaları tetiklemiştir. Bu olayı takiben, Surinam’daki sağlık otoriteleri, ülkelerindeki potansiyel salgınları araştırma ve bunlara müdahale için aşağıdakileri kapsayan bazı önlemler uygulamışlardır:

• Ülke sakinleri arasında aşı kapsamını artırmak için aşılama faaliyetlerinin genişletilmesi. Surinam kendi ulusal aşı programı ile devam edecek ve Brokopondo bölgesine odaklanacaktır.  Brownsweg’deki kapsamı artırmak için bir yakalama aşı kampanyası da gerçekleştirilecektir. 
• Laboratuvar kapasitesinin güçlendirilmesi dahil epidemiyolojik ve entomolojik sürveyansın geliştirilmesi. 
• Brokopondo bölgesinde vektör kontrol faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi.
• Şüpheli bölgelerde ölü maymunlar için araştırma yapılması.
• Aedes aegypti üreme alanlarının yok edilmesi için halk seferberliğinin gerçekleştirilmesi (örn. su depoları/varillerinin kapatılması)
• Halkın uyarılması için bir basın bildirisinin yayımlanması.
• Peperpot Resort’un yanısıra Brownsweg şüpheli bölgesinin haritalandırılması.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Sarıhumma, hızlı şekilde yayılma ve aşılanmamış topluluklarda ciddi halk sağlığı etkisine sebep olma potansiyeli bulunan bir akut viral hemorajik hastalıktır. Aşı, enfeksiyonu önlemenin en önemli yoludur.

Surinam, endemik bölgelerde sarıhumma yayılım riski olan bir ülkedir. 9 ay ve üzeri tüm yolcular için Surinam’a seyahat öncesi aşı önerilmektedir. Surinam, bir yaş üzeri tüm yolculardan sarıhumma aşı kanıtı istemektedir.

Surinam, 2014 yılında bir yaşını dolduran tüm çocuklar için rutin programa sarıhumma aşısını da dahil etmiştir. Tahmini ulusal bağışıklama kapsamı % 86’dır ve yalnızca bir yaşındaki çocuklar dahildir. Endemik bölgelerde yaşayan aşılanmamış topluluklar yüksek sarıhumma enfeksiyonu riski altındadır.

Seyahat ilintili bir vakaya ilişkin güncel rapor, ülkede sarıhummanın yerel yayılımını dikkate almak açısından kanıt sağlamaktadır. Hayvan sağlığı sektörleri için de ileri araştırmalara ihtiyaç vardır. 

Ayrıca, Surinam, Ocak 2017’den beri sarıhumma salgınlarının yaşandığı (Amerika kıtalarında son otuz yılda meydana gelen en geniş sarıhumma salgını) Brezilya ile sınırı paylaşmaktadır.

Diğer çeşitli ülkelerden vakalar için sekanslama ve kıyaslama hala devam etmektedir ancak bu vakanın, Brezilya’daki sarıhumma salgını ile bağlantılı olmaması muhtemeldir.

Güney Amerika halihazırda insan olmayan primatlardaki vakalar ile insan vakaları sayısında dönemsel bir artış ile karşı karşıya olduğundan, Güney Afrika’daki etkilenmiş bölgelerden dönen aşılanmamış yolcularda vaka sayısında artış, beklenmedik bir durum değildir. Hastalığın, aşılanmamış yolcularca Surinam’dan sarıhumma virüsünün yayılımını sağlayan vektörlerin bulunduğu ülkelere yayılması riskinin düşük olduğu düşünülmekle birlikte göz ardı edilmemesi de gerekmektedir.

Halihazırda, Güney Amerika’da beş ülke sarıhumma virüsü aktivitesi rapor etmektedir: Brezilya, Bolivya, Peru, Kolombiya ve Ekvador. Bu çok ülkeli sarıhumma virüsü aktivitesi, yabani hayvanlar arasında sarıhumma virüsünün aktarılabilirliği ve insanlara sıçrayışındaki artışı kolaylaştıran mevcut, yaygın ekolojik koşulları yansıtmaktadır. Brezilya, Bolivya, Kolombiya, Peru, Ekvador ve Surinam’da halihazırda dolaşımda olan türlerin sekanslama analizi, bu ülkelerdeki insan vakalarının epidemiyolojik olarak bağlantılı olup olmadığı veya toplumda devam eden kapsamlı bir yayılım olmaksızın, çoklu, bağımsız yayılma olaylarını temsil edip etmediği konusunda fikir vermektedir.

DSÖ Önerileri

Güney Amerika’da sarıhumma yayılım riski altında olan bölgeleri ziyaret etmeyi planlayan yolculara tavsiyeler şunlardır:

• Seyahatten en az 10 gün önce sarıhumma aşısı yaptırılmalıdır. Tek bir doz sarıhumma aşısı, sarıhumma hastalığına karşı daimi bağışıklık ve hayat boyu koruma sağlamak açısından yeterlidir; ilave bir doza ihtiyaç yoktur.
• Sarıhumma aşısına karşı kontrendikasyonları olan (9 aydan küçük çocuklar, hamile veya emziren kadınlar, yumurta antijenlerine karşı ciddi hipersensitivitesi olanlar ve ciddi bağışıklık yetmezliği olan kişiler) veya 60 yaş üstü yolcular, risk yarar analizine dayalı öneriler için sağlık uzmanlarına danışmalıdırlar; 
• Sivrisinek ısırıklarından korunmak için önlemler alınmalıdır;
• Sarıhumma belirti ve bulgularına karşı farkındalık sahibi olunmalıdır;
• Sarıhumma yayılma riskinin bulunduğu bölgelerde seyahat ederken ve böyle yerlerden döndükten sonra, özellikle yayılımın yerel döngüsünün oluşmuş olma olasılığının (örn. sorumlu vektörlerin mevcut olduğu yerler) var olduğu bir ülke ise, sağlık hizmeti arayışı davranışının teşvik edilmesi gerekmektedir.
• Sarıhumma yayılma riskinin bulunduğu bölgelerde seyahat ederken ve böyle yerlerden döndükten sonra sarıhumma belirti ve bulgularının oluşması durumunda tıbbi destek alınmalıdır. 

Bu vaka raporu, sarıhumma virüsü yayılım riskinin olduğu ülkelere ve hatta on yıllardır vaka bildirimi yapmamış ülkelere, giden yolcularda sarıhumma aşısının önemini yansıtmaktadır.

Bu sebeple, DSÖ, Üye Ülkeleri, belirli ülkelere giden yolcular için sarıhumma aşı gerekliliklerine ve sarıhumma yayılım riskinin olduğu ülkeler veya bölgelere giden yolcular için önerilere (İlgili linklerden “Sarıhumma aşı gereklilikleri ve öneriler; sıtmanın durumu; ve diğer aşı gereklilikleri – Ülkeler, topraklar ve bölgeler listesi” başlıklarını inceleyiniz) uymaları konusunda teşvik etmektedir. Viremik dönen yolcular, ağırlıklı olarak sorumlu vektörlerin mevcut olduğu bölgelerde sarıhumma yayılımının yerel döngülerinin oluşması açısından risk teşkil edebilirler. Aşı olunmaması için tıbbi bir gerekçe var ise, bu durumun uygun otoritelerce belgelendirilmesi gerekmektedir. 

DSÖ, bu olaya ilişkin mevcut bilgilere dayanarak Surinam’da herhangi bir genel seyahat veya ticaret kısıtlamasının uygulanmasını tavsiye etmemektedir.