Madagaskar’da Veba

Hastalık salgını haberleri 
29 Eylül 2017

23 Ağustos 2017'de, merkez dağlık yerlerdeki  Ankazobe Bölgesini ziyaret eden, Tamatave'den 31 yaşında bir erkekte, sıtma benzeri semptomlar gelişti. 27 Ağustos'ta, Ankazobe Bölgesinden (Antananarivo üzerinden) Tamatave'ye seyahati sırasında, toplu taksi yolculuğunda solunum semptomları ortaya çıktı. Durumu kötüleşti ve ölüm gerçekleşti. Cesedi, güvenlik prosedürleri olmaksızın, en yakın hastane olan Moramanga Bölge Hastanesi'nde cenaze töreni için hazırlandı. Ayrıca, bu vakayla doğrudan veya başka epidemiyolojik bağlarla temas kuran 31 kişi hastalandı ve 4'ü öldü.

Bu salgın,   solunum yetmezliği  belirtisiyle  hastaneye başvuran,  pnömonik veba teşhisi konulan Antananarivo'dan 47 yaşındaki bir kadının ölümünün ardından 11 Eylül'de tespit edildi. Kamu sağlık otoriteleri derhal saha araştırmaları başlattı.

28 Eylül 2017 itibarıyla, ülkede 12 ölüm dahil olmak üzere toplam 51 vakayla (muhtemel ve teyit edilmiş) pnömonik veba bildirilmiştir. Tanı, Madagaskar Pasteur Enstütüsü tarafından polimeraz zincir reaksiyon testi ve hızlı tanı testi kullanılarak teyit edildi.

Şüpheli, olası ve teyit edilmiş 51  pnömonik veba  vakasına  ek olarak, aynı dönemde ülke genelinde 7 ölümün de bulunduğu 53 bubonik  veba vakası bildirildi.  Septisemik bir veba vakası da tespit edildi ve ancak doğrudan bu salgınla bağlantılı değildi.

Halk sağlığı yanıtı

Sağlık Bakanlığı, Antananarivo ve Toamasina'daki kriz birimlerini  harekete geçirdi ve tüm vakalara hiçbir ücret ödemeden tedaviye erişim sağlandı. Aktif olgu bulma ve temas takibi devam etmektedir ve tüm pnömonik vakalar izole edilip tedavi edilmektedir. Tüm temaslılar da  kemoprofilaksi almaktadır.

Aşağıdakileri içeren ilave  halk sağlığı yanıt önlemleri sürdürülmektedir:

• Yeni vakaların araştırılması devam etmektedir.
• Temas tespiti, kemoprofilaksi uygulaması ve pnömonik veba benzeri vakaların yakın temaslarının izlenmesi de dahil olmak üzere, etkilenen ve çevre ilçelerde epidemiyolojik sürveyansın güçlendirilmesi.
• Kemirgen ve vektör kontrolü de dahil olmak üzere etkilenmiş bölgelerin ilaçlanması.
• Maruz kaldıktan sonra önleme ve eylemler konusunda nüfusun farkındalığını arttırmak.
• Sağlık çalışanları arasında farkındalığı artırmak ve enfeksiyon kontrol önlemlerini de içeren bilgi sağlamak ve güvenli defin uygulamaları yapmak.

DSÖ risk değerlendirmesi

Veba, genellikle küçük memelilerde ve pirelerinde bulunan zoonoz bir bakteri olan  Yersinia pestis'in neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır . Hayvanlar arasında pirelerle bulaşır. İnsanlar, enfekte pire ısırığıyla, enfekte materyallerle doğrudan temas yoluyla veya inhalasyon yoluyla kontamine olabilirler.

Enfeksiyon yoluna bağlı olarak, veba hastalığının üç formu vardır: Bubik, septisemik ve pnömonik.

• Bubik veba (ortaçağ Avrupasında 'Kara Ölüm' olarak bilinir) en sık görülen biçimidir ve enfekte  pire ısırığı nedeniyle oluşur. Veba basili  Yersinia pestis, pire  ısırığı ile  girer ve lenfatik sistem aracılığıyla en yakın lenf bezine gider ve orada çoğalır.  Lenf düğümü daha sonra iltihaplanır, gergin ve ağrılı hal alır ve "bubo" olarak adlandırılır. İltihaplı lenf nodları,  enfeksiyonun ileri aşamalarında içleri cerahat dolu açık yaralar haline dönüşebilir.
• Pnömonik veba ya da akciğer bazlı veba  en çok patojen olan veba  türüdür. Kuluçka süresi 24 saate kadar kısa olabilir. Tipik olarak, pnömonik tip, ileri derecede bubonik  vebanın hızlı bir şekilde  akciğerlere yayılımı sonucu oluşur.  Bununla birlikte,  pnömonik veba’ya sahip bir kişi aerosol halinde infektif damlacıklar oluşturabilir ve hava yoluyla diğer insanlara veba bulaştırabilir. Tedavi edilmemiş pnömonik veba her zaman öldürücüdür.
• Septiksemik veba, bubonik  veya pnömonik bir veba sonrası kan yolu ile enfeksiyonun  yayılması sonucu oluşur.

Veba hastalığı, özellikle septisemik ve pnömonik formlarında, tedavi edilmediği takdirde % 30-100'lük bir oranda ölümcül olması sebebiyle çok ağır bir hastalık olabilir. Pnömonik form, erken tedavi edilmedikçe genelde ölümcüldür; özellikle bulaşıcıdır ve havadaki damlacıklar yoluyla kişiden kişiye iletişim yoluyla ciddi epidemileri tetikleyebilir.

Veba, Madagaskar'da endemik bir hastalıktır; Neredeyse her yıl, salgın mevsiminde (Eylül ve Nisan ayları arasında), bubonik veba vakaları bildirilmektedir. Bununla birlikte, devam etmekte olan pnömonik veba olayı, endemik olmayan bir alanda ve yoğun nüfuslu kıyı kentlerinde ilk kez bildirilmiştir.

Pnömonik veba, yeteri kadar kontrol edilmediğinde şiddetli salgınlara sebep olma  potansiyeline sahip, insandan insana bulaşabilen bir veba biçimidir. Bu salgının tespiti, başkent Antananarivo da dahil olmak üzere ülkenin farklı bölgelerine seyahat  gerçekleştiren ilk vakanın  ölümünden iki hafta sonra geçekleşti. Bu nedenle, ulusal düzeyde genel risk yüksektir. Komşu Hint Okyanusu adalarına sık sık yapılan uçuşlar nedeniyle bölgesel risk genelde orta düzeydedir. Küresel risk düşüktür.

DSÖ tavsiyesi

Önleme ve kontrol önlemleri

Koruyucu önlemler, çevrelerinde zoonoz veba bulunduğu zaman insanları bilgilendirmeyi, onlara pire sokmalarına karşı önlem almaları ve hayvanlara dokunulmaması tavsiyelerini içermektedir. Pirelerin kontrol altına alınması için en hızlı ve en etkili yöntem, uygun bir böcek ilacı uygulamaktır. İnsanlar, özellikle de sağlık çalışanları, bubo gibi enfekte dokularla doğrudan temastan ya da pnömonik veba hastalarına yakından maruz kalmaktan kaçınmalıdır. Önemli önlemler ve kontrol tedbirleri şunları içerir:

• Enfeksiyon kaynağını bulun ve durdurun.
• Sağlık çalışanlarını koruyun: Enfeksiyon önleme ve kontrolü konusunda onları bilgilendirin ve eğitin.
• İzolasyon: Pnömonik veba hastaları, hava damlacıkları yoluyla başkalarına bulaştırmaması için izole edilmelidirler.
• Gözetim: Pnömonik veba hastalarının yakın temaslılarını belirleyin, izleyin ve onlara 7 günlük bir kemoprofilaksi verin.
• Numune alınması dikkatli bir şekilde yapılmalı ve test için laboratuarlara gönderilmelidir.
• Güvenli defin işlemlerini sağlayın.

Tedavi

Tedavi edilmemiş veba ölümcül olabilir, bu nedenle erken teşhis ve tedavi sağ kalım ve komplikasyonların azaltılması için gereklidir. Antibiyotikler ve destekleyici tedavi, hastalar zamanında teşhis edildiyse vebaya karşı etkilidir.

Seyahat önerileri

DSÖ, mevcut bilgilere dayanarak Madagaskar'a seyahat veya ticaretle ilgili herhangi bir kısıtlama tavsiyesinde bulunmamaktadır. Madagaskar'ın giriş limanlarında (hava limanları, limanlar) hastalık ve gerekli koruma önlemleri hakkında bilgi verilmesi önerilir.