Hastalık salgını haberi 
15 Kasım 2017

17 Ekim 2017'de Uganda Sağlık Bakanlığı, DSÖ'ye Doğu Uganda'da ki Kween Bölgesi'nde teyit edilmiş bir Marburg Virüsü Hastalığı salgınını bildirmiştir. Sağlık Bakanlığı, 19 Ekim 2017'de salgını resmen ilan etmiştir. 14 Kasım itibarıyla 1 muhtemel ve 2 teyit edilmiş olmak üzere 3 vaka rapor edilmiştir.  Vakaların üçü de ölmüştür, sonuç olarak vaka ölüm oranı % 100’dür. Vakalar epidemiyolojik olarak bağlantılıdır ve hepsi aynı aileye mensuptur.

Kronolojik olarak, ilk vaka (muhtemel),  35 yaşında, yarasa mağaraları olarak bilinen Kaptum bölgesine yakın yerlerde sık sık avlanan bir çobandı. 20 Eylül'de Marburg benzeri semptomlarla hastaneye kabul edildi  ve beş gün sonra öldü. Teyit edilen  ilk vaka,  ölen muhtemel vakanın kız kardeşiydi  ve  ona hasta bakıcılık yapmıştı. Doğrulanmış ikinci vaka, 26 Ekim 2017'de ölen ve aynı gün güvenli ve temkinli bir şekilde defnedilen ilk iki vakanın erkek kardeşiydi.  Vaka ölümünden önce  Kenya'ya  gitmiş ve hem  Batı Pokot İlçesi'ndeki akrabalarını ve hem de Trans Nzoia İlçesindeki geleneksel bir şifacıyı ziyaret etmişti. 29 Ekim 2017'de Uganda Sağlık Bakanlığı, DSÖ ve Kenya Sağlık Bakanlığı’na bu yüksek riskli temaslıları bildirdi. Geleneksel şifacının  Marburg virüsü hastalığı için Nairobi’de Kenya Tıbbi Araştırma Enstitüsü'nde (KEMRI) tekrarlanan kan numunesi analizleri  negatif çıktı. O ve ailesi 21 gün boyunca izlendi. Batı Pokot'tan  iki akrabanın yanı sıra aynı ilçedeki diğer temaslıların da 21 günlük takipleri tamamlandı.

Kween ve Kapchorwa ilçelerinde aktif vaka araştırması, ölüm sürveyansı, güvenli ve tedbirli defin işlemleri ve toplum seferberliği  devam etmektedir. Uganda'da kaydedilen  339 kişiden  283'ünün 21 günlük  takibi tamamlanmış, 56 kişi halen izlenmektedir.  Kween'de  56 temaslı için takipler devam ederken, Kapchorwa Bölgesi'nde kayıtlı  tüm temaslıların  21 günlük izlem süresi tamamlanmıştır. Kalan tüm temaslıların 21 günlük takibinin 16 Kasım 2017'de tamamlanması beklenmektedir.  7 Aralık 2017 tarihine kadar artırılmış sürveyans  faaliyetleri devam edecektir.

Halk sağlığı yanıtı

• Uganda Sağlık Bakanlığı, DSÖ ve ortaklarının desteğiyle salgına proaktif olarak yanıt vermeye devam etmektedir.

• Sağlık tesislerinde ve toplum düzeyinde temaslı  takibi  yanısıra  aktif vaka  araştırması sürmektedir.  Bildirilen ölümler defin  öncesi  ayrıca Marburg için de araştırılmakta ve şüpheli  ölümler güvenli  ve tedbirli şekilde defnedilmektedir.

• Kapchorwa hastanesinde ve Kaproron'da,  Médecins Sans Frontières (MSF) Fransa, UNICEF ve DSÖ’den  lojistik destek alınarak iki tane Marburg tedavi merkezi  açılmıştır.
• Toplumsal seferberlik ve risk iletişimi devam etmektedir. Kızıl Haç gönüllülerinin, UNICEF'in ve DSÖ iletişim uzmanlarının desteğiyle 12.000'den fazla topluluk üyesi Marburg virüsü hastalığı hakkında bilgilendirilmiştir.
• Psikososyal  destek uzmanları  Kween'e  gönderilmiş ve ölen Marburg vakalarının aile üyeleri, sağlık çalışanları ve diğer topluluk üyeleri için danışma toplantıları düzenlenmektedir.

• Kapchorwa ve Kaproron'daki Marburg tedavi birimlerine, tedavi merkezi korkusunu ve hastanede yatan hastaların ölümüne neden olan sağlık çalışanları tarafından yapılan yanlış uygulamaların söylentilerini ortadan kaldırmak için rehberler eşliğinde geziler düzenlenmektedir.

• 7 Kasım 2017'de, Kapchorwa'daki sınır ötesi sürveyansı güçlendirmek için Uganda ve Kenya sağlık yetkilileri arasında sınır ötesi bir toplantı düzenlenmiştir ve sınır ötesi sürveyans faaliyetleri devam etmektedir.

• Kenya Marburg virüs hastalığı salgın olasılığı acil eylem planı ve halk sağlığı Acil Eylem Merkezi  faaliyete geçirilmiş ve hazırlık önlemleri başlatılmıştır.
• DSÖ tarafından 2000 adet kişisel koruyucu donanım seti gönderilerek  Kenya'nın Trans Nzoia İlçesine sevk edilmiştir.

• Geçici bir tedavi merkezi (Kaisangat Sağlık Merkezi) oluşturulmuştur ve Kenya Kızıl Haç Derneği, Marburg Virüs Hastalıkları tedavi merkezini yönetmek için hemşireleri işe alıp yönlendirmektedir.

• UNICEF iletişim faaliyetlerine ve toplum etkinliklerine yardımcı olmaktadır.

DSÖ risk değerlendirmesi

Marburg  virüs hastalığı, yüksek vaka ölüm oranlarıyla (% 23-90) ilişkili, oldukça öldürücü  ve salgın yapma eğiliminde olan bir hastalıktır. Marburg virüs hastalığı salgınları nadirdir. Virüs enfekte kişilerin veya vahşi hayvanların (örneğin maymunlar ve meyve yarasaları) kanları, vücut sıvıları ve dokuları  ile doğrudan temasla  bulaşır. 

Olası klinik uygulamalar için aday deneysel tedaviler incelenmektedir. 15 Kasım itibariyle, mevcut salgından, hepsi de hayatını kaybeden 3 vaka etkilenmiştir. Teyit edilen vakalardan biri ölümünden önce Kenya'ya gitmiştir. Ancak şu ana kadar Uganda dışında herhangi bir ikincil vaka teyit edilmemiştir. Uganda, tekrarlayan Ebola ve Marburg virüsü hastalıkları salgınlarını yönetmek konusunda daha önceden  deneyime sahiptir. Uganda'da ki yarasa kolonilerinin yaşadığı  mağaraları ziyaret eden madenciler ve gezginler arasında  zaman zaman vakalar bildirilmiştir. 

Diğer taraftan Kenya'nın  deneyimi  kısıtlıdır ve herhangi bir halk sağlığı yanıtını geciktirebilecek derecede  sağlık  çalışanları greviyle karşı karşıyadır. Sınır ötesi nüfus hareketliliği ve Uganda ile Kenya arasındaki toplum karışımı, sınır ötesi yayılma riskini artırabilir.

Uganda sağlık yetkilileri bu olaya hızla yanıt verdi ve salgını kontrol altına almaya yönelik tedbirler ivedilikle uygulanmaya başlandı. Kenya sağlık yetkilileri acil eylem planını ve halk sağlığı Erken Uyarı Merkezini harekete geçirmiş ve hazırlık önlemlerini başlatmıştır. Kalabalık ailelerde, sağlık tesisleri ve geleneksel cenaze törenlerinde  yüksek sayıda temas olasılığı, yanıt için güçlük teşkil etmektedir.

Etkilenen bölgeler, Elgon Dağı Ulusal Parkı'nın kuzey yamaçlarında Kampala'nın yaklaşık 300 km kuzeydoğusunda, Kenya sınırındaki kırsal, dağlık bölgelerdir. Elgon dağı mağaraları önemli bir turistik cazibe merkezi olup  Marburg virüsünü bulaştırdığı bilinen ve geniş koloniler halinde mağaralarda yaşayan meyve yarasalarına ev sahipliği yapmaktadır. Etkilenen bölgenin Kenya sınırına yakınlığı ve etkilenen bölge ile Kenya arasındaki sınır ötesi hareketlilik, yarasa kolonileri  ile insanlar arasında virüsün potansiyel olarak bulaşma ve  sınır ötesine  yayılma riskini artırmaktadır.

Bu faktörler, ulusal ve bölgesel düzeyde yüksek  risk bulunduğunu  ve uluslararası ortakların desteğiyle acil ve koordineli bir yanıt gerektirdiğini göstermektedir.  Mağaralar ve çevredeki alanlar dahil Elgon Dağı’na  turistik gezilerde dikkat edilmeli, uygun tavsiyeler verilmeli ve koruyucu önlemler alınmalıdır. Olayla ilişkili risk küresel düzeyde  düşüktür.

DSÖ tavsiyesi

Marburg virüsünün insandan insana bulaşması öncelikle kan ve vücut sıvılarıyla doğrudan temasla ilişkilidir ve uygun enfeksiyon kontrol önlemleri alınmadan  sağlık hizmeti  sunulduğunda  Marburg virüsü bulaştığı  rapor edilmiştir.

Şüpheli veya doğrulanmış Marburg virüslü hastalarla  ilgilenen sağlık bakım görevlileri, kan ve vücut sıvılarına maruz kalmaktan ve muhtemelen kirlenmiş çevreyle korunmasız temastan kaçınmak için enfeksiyon kontrol önlemlerini uygulamalıdırlar.

Etkilenen her sağlık bölgesinde, temaslı  takibi ve  aktif vaka araması  dahil  bütün sürveyans faaliyetleri  güçlendirilmelidir.

Marburg enfeksiyonu için risk faktörlerinin farkındalığını artırmak ve kişilerin virüse maruz kalmasını azaltmak için alabilecekleri koruyucu önlemler, insan enfeksiyonlarını ve ölümleri azaltmak için önemlidir. Temel halk sağlığı iletişim mesajları şunları içerir:

• Meyve yarasaları kolonilerinin yaşadığı mağaralara ya da maden ocaklarına uzun süre maruz kalmaktan  kaynaklanan  yarasadan  insana bulaşma  riskini azaltmak. Meyve yarasa kolonilerinin yaşadığı mağaralarda veya maden ocaklarında gezi, araştırma faaliyetleri veya turistik ziyaretler yapılırken, insanlar eldiven ve diğer uygun koruyucu giysiler giymelidirler (maskeler dahil).
• Enfekte  hastalarla, özellikle vücut sıvılarıyla doğrudan veya yakın temastan kaynaklanan  insandan insana bulaşma riskini azaltmak. Marburg hastalarıyla yakın fiziksel temastan kaçınılmalıdır. Evde hastalarla ilgilenilirken eldiven ve uygun kişisel koruyucu ekipman giyilmelidir. Hastane  ziyaretinden  sonra  ve evde hasta  bakımından sonra eller düzenli olarak yıkanmalıdır.
• Marburg' tan etkilenen toplulukların, hem toplumun damgalanmasının önlenmesi, hem de   hastalığın tabiatı hakkında  en iyi şekilde bilgilendirilmeleri için çaba harcanmalıdır ve cenazelerin  defnedilmesi de dahil diğer gerekli salgın önleme tedbirleri ve tedavi merkezlerine erken başvuru teşvik edilmelidir. Marburg' tan ölen insanlar derhal ve güvenli bir şekilde gömülmelidir.

Uluslararası seyahat kısıtlamaları

DSÖ, bu olay hakkında mevcut bilgilere dayanarak Uganda'da veya etkilenen bölgede herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlamasının uygulanmasını tavsiye etmemektedir.  Elgon Dağı yarasa mağaraları gezginlerine, meyve yarasalarına  maruz kalmaktan ve insan olmayan primatlarla temastan  kaçınmaları, mümkün olduğu  kadar  maskeler dahil,  koruyucu giysiler ve eldiven kullanmaları önerilir.

Kenya tarafından sınırda etkilenen bölgelerde karantina önlemleri uygulanmaya başlandığı ile ilgili bir basın haberi Uganda tarafından doğrulandı, haber Kenya sağlık yetkililerince teyit edilmedi.

Mevcut Marburg virüsü hastalığı salgını nedeniyle Uganda  veya Kenya'ya  seyahatle ilişkili önlemler hakkında  başka hiçbir uyarı tesbit  edilmemiştir.