22 Ocak 2018

1 Temmuz ile 14 Ocak 2018 tarihleri arasında Brezilya’da 20 ölüm dahil 35 teyit edilmiş Sarıhumma vakası rapor edilmiş olup (Şekil 1) şüpheli 145 vaka incelenmektedir. Son haftalarda Brezilya’da, ağırlıklı olarak Sao Paulo ve Minas Gerais eyaletlerinde, teyit edilmiş vaka sayısı üç katına çıkmıştır. Teyit edilmiş vakalar Sao Paulo (11 ölüm dahil 20 vaka), Rio de Janeiro (1 ölüm 3 vaka), Minas Gerais (7 ölüm dahil 11 vaka) ve Federal District’te (1 ölüm vakası) rapor edilmiştir.  Teyit edilen vakaların tümü enfeksiyonu, insan olmayan primatlarda belgelenmiş epizootiklerin olduğu coğrafi bölgelerde yakalanmış olabilir. Minas Gerais’te vakalar, 2016/2017 yıllarındaki salgın esnasında herhangi bir insan vakasının tespit edilmediği bölgelerde rapor edilmiştir. Sao Paulo'da vakaların en yüksek oranı, Sao Paulo’nun kuzey bölgesine 15 kilometre uzaklıktaki Maripora bölgesinden bildirilmiştir.

Rio de Janeiro'daki yeni vakalar Valença ve Teresopolis bölgelerinden bildirilmiş olup Teresopolis bölgesi Rio de Janeiro şehrinden 96 kilometre uzaklıktadır. 19 Aralık 2017'den 8 Ocak 2018'e kadar Brezilya'nın Sao Paulo eyaletinde bulunan, sarıhumma virüsünün halihazırda dolaşımda olduğu, Mairipora ve Atibaia bölgelerinde kalış öyküsü bulunan ve  Hollanda’ya dönen bir gezginde sarılık vakası görüldüğü 11 Ocak 2018'de teyit edilmiştir. Vakanın sarıhumma aşı öyküsü bulunmamaktadır. Hastalık yüksek ateş, baş ağrısı, miyalji, bulantı, kusma ve diyare belirtileri ile 7 Ocak 2018’de başlamıştır.

Epizootikler 2017 boyunca rapor edilmiş olmasına rağmen, Eylül 2017'den önemli bir artış olmuştur. İlgili epizootiklerin ve hayvanların sayısının çok olması, virüsün bulaşmaya uygun ekosistemlerde yüksek düzeyde dolaşımda olduğunu gösterir.

1 Temmuz 2017'den 14 Ocak 2018'e kadar, 21 federal bölgede insan olmayan primatlarda 2.442 epizootik rapor edilmiş olup  bunların arasında önceden sarılık riski taşımayan bölgeler de vardır. Bu vakaların; 411'i laboratuarca doğrulanmış, 747'si incelemeye alınmış, 817'si tanımlanamayan olarak sınıflandırılmış ve 467'si ise inceleme sonucunda diskalifiye edilmiştir. 

Sarıhumma için teyit edilen epizootikler dört eyalet tarafından rapor edilmiştir (Mato Grosso, Minas Gerais, Rio de Janeiro ve Sao Paulo); Ancak, teyit edilen epizootiklerin çoğunluğu (% 88) Sao Paulo eyaletinde kayıt altına alınmıştır.

Şekil 1. 1 Ocak 2016'dan 14 Ocak 2018'e kadar Brezilya'da epidemiyolojik haftaya göre onaylanmış sarıhumma vakalarının dağılımı.

Halk sağlığı yanıtı

Sao Paulo'da insan vakaları ve epizootiklerin teyit edildiği Eylül 2017'den bu yana, ulusal otoriteler, rutin ve önleyici bağışıklama kampanyaları yoluyla aşı faaliyetlerini yoğunlaştırmaktadır. Ayrıca eyalet ve bölge sağlık otoriteleri vaka yönetimi için sağlık bakım hizmetlerini güçlendirmişler ve risk iletişimini gerçekleştirmişlerdir.

Ocak 2018 başında, büyük bir sarıhumma salgını riskini azaltmak için Brezilya Sağlık Bakanlığı standart (0.5 mL) ve kısmi (0.1 mL) dozları içeren bir sarıhumma aşı kampanyası yürütmeyi planladığını açıklamıştır. Kampanyalar Sao Paulo ve Rio de Janeiro'da 25 Ocak - 17 Şubat, Bahia'da 19 Şubat - 3 Mart tarihleri arasında gerçekleşecektir. Bu üç eyalette 77 bölgede yaşayan 21.8 milyon kişiye (kısmi dozla 16.5 milyon ve standart dozda 5.3 milyon) aşı yaptırılması hedeflenmektedir.

DSÖ risk değerlendirmesi

Temmuz 2017'den bu yana rapor edilen epizootiklerin sayısı, özellikle Sao Paulo gibi büyük şehirlerin kentsel alanlarında ve daha önce sarıhumma riski altında bulunulmamış bölgelerde endişe verici olmaya devam etmektedir.

2016/2017 döneminde Brezilyalı yetkililer tarafından uygulanan tedbirler, 28 Kasım 2016'dan 15 Ocak 2017'ye, 27 Kasım 2017'den 14 Ocak 2018'e kadar olan dönemleri karşılaştırıldığında daha az sayıda vakanın görülmesine katkıda bulunmuştur.

Sarıhumma virüsünün bulaşması için uygun ekosisteme sahip bölgelerde yaşamaya devam eden çok sayıda aşılanmamış insan, mevcut iletim modelindeki değişim için artmış bir riski temsil eder.

Brezilyalı yetkililerin, standart (0.5 ml) ve kısmi (0.1 ml) dozlar dahil olmak üzere sarıhumma hastalığına karşı kitlesel bir aşı kampanyası yürütme kararı, sarıhummanın bulaşmasını etkili bir şekilde sınırlayabilir.

Ölçeği ve kapsamı nedeniyle bu kitlesel aşı kampanyasının büyük lojistik zorluklarla karakterize edileceğini belirtmek önemlidir.

Son olarak aşılanmamış seyahat eden bir kişide doğrulanan sarıhumma vakasının görülmesi, Taraf Devletlerin uluslararası seyahat edenler için tavsiyelerin yaygınlaştırılmasının güçlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

Viremi ile geri dönen gezginler, ağırlıklı olarak vektörün mevcut olduğu bölgelerdeki sarıhumma bulaşma döngülerinin görüldüğü yerleşim yerleri için bir risk oluşturabilir.

Bugüne kadar, Aedes aegypti yoluyla sarıhummaın bulaştığına dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır. Etkilenen bazı ülkelerdeki 2016/2017 salgını sırasında yapılan entomolojik araştırmalarda izole Haemagogus sivrisineklerinin sarıhumma pozitif olduğu anlaşılmıştır.

Brezilya'ya giden uluslararası gezginler için 16 Ocak 2018'de güncellenen  DSÖ tavsiyeleri şunlardır:

• Seyahatten en az 10 gün önce sarı hummaya karşı aşı yaptırın. Uluslararası Sağlık Mevzuatının (2005) Ek 7'sine göre, sarıhumma hastalığına karşı tek doz sarıhumma aşısının sürekli bağışıklık sağladığı ve ömür boyu koruduğu DSÖ tarafından onaylanmıştır. Sarı humma aşısı için kontrendikasyonu bulunan yolcular (9 aydan küçük çocuklar, gebe veya emzikli kadınlar, yumurta antijenlerine aşırı duyarlı kişiler ve ağır bağışıklık yetmezliği olanlar) veya 60 yaşın üzeri kişiler, tavsiye için sağlık uzmanına danışmalıdırlar;
• Sivrisinek ısırıklarından korunmak için tedbirler alın;
• Sarı hummanın belirti ve bulguları hakkında bilgi sahibi olun;
• Sarı humma bulaşma riski taşıyan bölgelere seyahat esnasında ve dönüşte sarı humma semptom ve bulguları görülürse sağlık kuruluşuna başvurun.

DSÖ epidemiyolojik durumu izlemeye ve mevcut en güncel bilgilere dayanarak risk değerlendirmesini gözden geçirmeye devam etmektedir.