BREZİLYA’DA SARIHUMMA
1 Temmuz ile 28 Ocak 2018 tarihleri arasında Brezilya’da 237 ölüm dahil 723 teyit edilmiş Sarıhumma vakası rapor edilmiş olup bu sayı 2016/2017’nin aynı döneminde bildirilen sayıdan (184 ölüm dahil 576 teyit edilmiş vaka) daha yüksektir. Bu artışın nedeni, sarıhumma virüsünün dolaşımda olduğu ülkenin en yüksek nüfus yoğunluğuna sahip olan ve sarıhumma aşısının daha önce önerilmediği bölgelerden olmasıdır.
Hastalık salgını haberi
9 Mart 2018
1 Temmuz ile 28 Ocak 2018 tarihleri arasında Brezilya’da 237 ölüm dahil 723 teyit edilmiş Sarıhumma vakası rapor edilmiş olup bu sayı 2016/2017’nin aynı döneminde bildirilen sayıdan (184 ölüm dahil 576 teyit edilmiş vaka) daha yüksektir (Şekil 1). Bu artışın nedeni, sarıhumma virüsünün dolaşımda olduğu ülkenin en yüksek nüfus yoğunluğuna sahip olan ve sarıhumma aşısının daha önce önerilmediği bölgelerden olmasıdır.
Teyit edilmiş vakaların rapor edildiği yerler sırasıyla Minas Gerais’in eyaletleri (103 ölüm dahil 314 vaka), Sao Paulo (95 ölüm dahil 307 vaka ve Rio de Janeiro (38 ölüm dahil 96 vaka), Espirito Santo (5 teyit edilmiş vaka, ölüm yok) ve Federal District’ten (1 ölüm vakası).
Sao Paulo Eyaleti'nde, teyit edilen vakaların %39,7'sinin Mairipora’da olası bir enfeksiyon bölgesi vardır (Sao Paulo’nun 15 km kuzeyinde bulunan kırsal bir alan).
Rio de Janeiro Eyaletinde, teyit edilen vakaların %46.8'ini Angra dos Reis (18 vaka ve yedi ölüm), Valença (15 vaka ve beş ölüm) ve Teresopolis (12 vaka ve altı ölüm) sakinleri oluşturmaktadır. Bu belediyeler Rio de Janeiro şehrinden 96 ve 162 kilometre uzaklıkta yer almaktadır. Minas Gerais'de teyit edilen vakaların %28.3'ü, Belo Horizonte şehrinin güney ve güneydoğusunda bulunan ve 2016/2017 sezonunda salgın sırasında hiçbir insan vakasının tespit edilmediği belediyelerde ikamet etmektedir. Teyit edilmiş vakaların tümü için muhtemel enfeksiyon bölgeleri, insan olmayan primatlarda belgelenmiş epizootiklerin görüldüğü alanlara karşılık gelir.
Ek olarak, uluslararası seyahat eden aşılanmamış kişilerde teyit edilen sarıhumma vakalarının sayısı, önceden bildirilmiş yedi vakadan (biri Fransa'da, diğeri Hollanda'da, ikisi Arjantin vatandaşı, üçü Şili vatandaşı olmak üzere) toplam on vakaya yükselmiştir. En yeni 3 vaka Arjantin'den (bir vaka), en yakın zamanda Romanya (bir vaka) ve İsviçre'den (bir vaka) gelen yolcularda bildirilmiştir. Bu vakalar için muhtemel enfeksiyon bölgeleri araştırılmaktadır ve bu bölgeler muhtemelen şunlardır: Mairipora / Atibaia (bir vaka), Ilha Grande, Angra do Reis belediyesi (sekiz vaka), Brumadinho, Minas Gerais (bir vaka).1 Temmuz 2017 ile 28 Şubat 2018 arasında, insan dışı primatlar arasında toplam 4.161 epizootik bildirilmiş, bunların 554'ü laboratuvarca onaylanmış, 1.347'si incelenmektedir, 1.478'i belirsiz olarak sınıflandırılmış ve 782'si değerlendirme dışında bırakılmıştır. Altı eyalette (Espirito Santo, Mato Grosso, Minas Gerais, Rio de Janeiro, Sao Paulo ve Tocantins) insan dışı primatlar arasında doğrulanmış sarıhumma dolaşımı ile birlikte epizootikler bildirilmiştir. Sao Paulo’da toplam epizootiklerin % 40'ı görülmüştür (Şekil 2).
Bağışıklama sonrası olumsuz olaylarla (AEFI) ilgili olarak, 25 Ocak ve 28 Şubat 2018 tarihleri arasında yapılan toplu aşılama kampanyası sırasında, Rio de Janeiro (197) ve Sao Paulo (205) eyaletleri arasında standart doz sarıhumma aşısı kulanılmış olup 402 AEFI bildirilmiştir ki; bunların 81'i (% 20,1) ciddi yan etkilere karşılık gelmektedir. Aşı fraksiyonel dozu ile ilgili olarak, Rio de Janeiro (45) ve Sao Paulo (170) eyaletleri arasında aynı dönemde 215 AEFI bildirilmiştir ki bunların 14'ü ağır yan etkilerdir. Bildirilen AEFI raporları incelenmekte olan vakaları içerir ve sayılar buna göre değişebilir.
Şekil 1. Semptom başlangıç tarihine göre epidemiyolojik haftada (EW) teyit edilen sarıhumma vakalarının sayısı. Brezilya'da 2016'nın 1'inci haftasından 2018'in 8'inci hatasına kadar.
Kaynak: Brezilya sağlık yetkilileri tarafından yayınlanan ve PAHO / DSÖ tarafından tahmin edilen ve çoğaltılan veriler.
Şekil 2. Sınıflandırma ve epidemiyolojik haftaya göre epizootiklerin sayısı. Sao Paulo Eyaleti’nde 2016’nın 27’inci haftası, 2018’in 7’inci haftası.
Kaynak: Sao Paulo Eyaleti sağlık yetkilileri tarafından yayınlanan ve PAHO / DSÖ tarafından tahmin edilen ve çoğaltılan veriler.
Halk Sağlığı Yanıtı
Sao Paulo Eyaleti'nde insan dışı primatlarda sarıhumma vakaları ve epizootik vakalarının doğrulandığı Eylül 2017'den bu yana, ulusal makamlar kapı kapı dolaşıp aşılama ve toplu aşılama kampanyaları yoluyla aşılama faaliyetlerini yoğunlaştırmaktadırlar. Ayrıca, eyalet ve belediye sağlık otoriteleri vaka yönetimi ve risk iletişimi faaliyetleri yürütmek için sağlık hizmetlerini artırmaktadır.
25 Ocak'tan bu yana, ulusal makamlar Rio de Janeiro (15 belediye), Sao Paulo (54 belediye) ve Bahia (8 belediye) eyaletleri dahilindeki 77 belediyeden yaklaşık 23 milyon kişiyi hedef alan bir aşı kampanyası (fraksiyonel ve standart dozlar) gerçekleştirmektedir.
28 Şubat 2018 itibariyle, toplu sarıhumma aşılama kampanyasının ön sonuçları, Sarıhumma için 5.525. 080 kişinin aşılandığını göstermektedir (fraksiyonel dozlarda 5 031 089 ve standart dozlarda 493 991). Bu rakam, aşı için hedeflenen 23 812 288 kişinin % 23'ünü temsil etmektedir.
Her ne kadar önemli aşılama çalışmaları yapılmış olsa da, bazı belediyelerde bağışıklama kapsamı düşük kalmaktadır.
Sağlık yetkilileri, bu kapsamı artırmak için “Önemli Gün” kampanyasının yetiştirilmesi de dahil olmak üzere destekleyici stratejilerini daha da geliştirmiştir.
Brezilya'da, mevcut salgınlara yanıt vermek üzere seçilen belediyelerde Sarıhumma aşısının fraksiyonel bir dozu kullanılmaktadır. Çalışmalar, düzenli dozun beşte biri olarak verilen sarıhumma aşısının, hastalığa karşı en az 12 ay ve muhtemelen daha uzun süre tam immünite sağladığını göstermektedir. Fraksiyonel dozlama, aşı arzının yetersizliğini önlemek için yüksek nüfuslu bölgelerde salgının kontrol edilmesi için önerilen bir stratejidir.
DSÖ Risk Değerlendirmesi
Şekil 1'de gösterildiği gibi, Ocak ve Şubat 2018 tarihleri arasındaki insan vakaları ve epizootiklerde üssel artış, riskli bölgelerde yüksek viral dolaşımın sürmesi ve Sao Paulo ve Rio de Janeiro gibi büyük şehirlerin özellikle yakınındaki kentsel alanlarda ve daha önce Sarıhumma için risk altında olmadığı düşünülen belediyelerde yeni alanlara yayılması ile ilgilidir.
Sao Paulo ve Rio de Janeiro eyaletlerindeki toplu aşılama kampanyasının ön sonuçları, önemli sayıda kişinin risk altında kaldığını ve risk iletişiminin yüksek riskli gruplar arasında yoğunlaştırmanın gerekliliğini gösteren düşük aşılama kapsamını göstermektedir.
Nüfusun büyük bir bölümünü aşılamak için yapılan önemli çabalara rağmen, insan vakalarının artan sayısı ve insan olmayan primatlar arasında epizootiğin sürekliliği ve coğrafi yayılımı, daha önce Brezilya'da risk altında olduğu kabul edilmeyen yeni alanlara daha fazla yayılma potansiyelini göstermektedir ki bu nedenle sarıhummanın buralarda bağışıklama kapsamı düşüktür.
Mevsimsel sarıhumma iletimi için en uygun dönem olan salgının ortaya çıkması nedeniyle mevsimselliğin de hesaba katılması gerekmektedir. Doğrulanmış sarıhumma enfeksiyonu görülme sıklığındaki artış da uluslararası yayılma potansiyelini göstermektedir. Bununla birlikte, importe vakaların çoğu, vektörün bulunmadığı ülkelerde (ya da kışın görülmediği) bildirilmiştir.
Bu raporlar, özellikle sarıhumma iletimine elverişli ekosisteme sahip bölgelerden uluslararası seyahat edenlere yönelik yüksek düzeyde farkındalık yaratmanın önemini göstermektedir.
Bugüne kadar Aedes aegypti tarafından sarıhumma iletimi belgelenmemiştir. Sylvatic sarıhumma virüsü, Haemagogus ve Sabethes spp. gibi ormanda yaşayan sivrisinekler tarafından maymunlara aktarılır. Bu sivrisineklere maruz kalan insanlar, aşılanmamışlarsa enfekte olabilirler.Etkilenen bazı eyaletlerde 2016/2017 salgını sırasında yürütülen entomolojik çalışmalarda, izole Haemagogus sivrisineklerinde sarı humma için yapılan testlerde pozitif olduğu görülmüştür ki bu da sylvatic iletimde baskın olduklarına işaret etmektedir. Daha yakın zamanda, Brezilya Sağlık Bakanlığı tarafından bildirilen Evandro Chagas Enstitüsü tarafından yürütülen bir araştırma, 2017 yılında Minas Gerais (Ituêta ve Alvarenga) 'daki iki belediyenin kırsal alanlarında yakalanan Aedes albopictus sivrisineklerinde sarıhumma virüsünün tespit edildiğini göstermiştir. Bu bulgunun önemi daha fazla araştırmayı gerektirir. Brezilya'da en son belgelenen kentsel sarıhumma patlaması 1942'de kaydedilmiştir.
DSÖ, epidemiyolojik durumu izlemeyi ve mevcut en yeni bilgilere dayanarak risk değerlendirmesini incelemeyi sürdürmektedir.
DSÖ Tavsiyesi
DSÖ, Üye Devletleri, Uluslararası Sağlık Mevzuatının Ek 7'sine uygun olarak, seyahat edenleri, aşılama dahil olmak üzere riskler ve önleyici tedbirler konusunda ve bölgelerindeki belirlenen spesifik sarı humma aşılama merkezleri hakkında iyi bilgilendirmeyi sürdürmeye ve tüm önlemleri almaya teşvik eder. Seyahat edenlere ayrıca sarıhumma semptomları ve belirtileri konusunda bilgilendirilmeli ve belirtiler görüldüğünde acilen doktora başvurmaları konusunda yönlendirilmelidir. Geri dönen seyahat edenlerden viremik olanlar, ilgili vektörün bulunduğu bölgelerde sarıhummanın yerel iletim döngülerinin kurulmasına yönelik risk oluşturabilir.
Sarıhumma, aşılama ile kolayca önlenebilir. Yolculuktan en az 10 gün önce uygulanan DSÖ onaylı sarıhumma aşılarının tek bir dozu, hastalığa karşı kalıcı bağışıklık ve yaşam boyu koruma sağlamak için yeterlidir ve aşının takviye dozuna gerek yoktur.
DSÖ Brezilya'ya giden uluslararası yolcuların aşılanmasını tavsiye etmektedir. Sarıhumma iletimi riski taşıyan güncellenmiş bölgeler ve uluslararası seyahat edenlerin aşılanmasıyla ilgili öneriler DSÖ tarafından 16 Ocak 2018 tarihinde güncellenmiştir; revize edilmiş alanların haritası ve sarıhumma aşılama önerileri WHO ITH web sitesinde mevcuttur:
DSÖ, mevcut bilgilere dayanarak bu durumla ilgili olarak Brezilya'ya herhangi bir genel seyahat veya ticaret kısıtlaması uygulanmasını önermemektedir.