Marburg Virüsü Hastalığı
Marburg virüsü hastalığı (MVH), insanlarda sıklıkla ölümle sonuçlanan ciddi bir hastalıktır. Marburg virüsü hastalarında ortalama vaka ölüm oranı yaklaşık %50'dir. Vaka ölüm oranları geçmiş salgınlarda %24 ile %88 arasında değişim göstermiştir. Orthomarburgvirus marburgense türündeki Marburg virüsü (MARV) ve Ravn virüsü (RAVV) Marburg virüsü hastalığının etkenleridir. Her iki virüs de Orthoebolavirus cinsinin ait olduğu Filoviridae ailesinin (filovirüs) bir parçasıdır. Farklı virüsler tarafından meydana gelseler de, Ebola ve Marburg hastalıkları klinik olarak benzerdir. Her iki hastalık da nadir olmakla beraber yüksek ölüm oranlarına sahiptirler. MVH ilk olarak 1967'de Almanya'daki Marburg ve Frankfurt'ta ve Sırbistan'ın Belgrad kentinde eş zamanlı salgınlarda tespit edildi. Bu salgınlar, Uganda'dan ithal edilen Afrika yeşil maymunları ( Cercopithecus aethiops ) kullanılarak yapılan laboratuvar çalışmalarıyla ilişkilendirildi. Daha sonra Angola, Ekvator Ginesi, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Gana, Gine, Kenya, Güney Afrika (yakın zamanda Zimbabve'ye seyahat eden bir kişide), Tanzanya, Uganda ve Ruanda gibi ülkelerde salgınlar ve sporadik vakalar bildirildi.
Bulaşma
İnsan MVH enfeksiyonu ilk olarak Rousettus meyve yarasasının yaşadığı madenlere veya mağaralara uzun süre maruz kalmanın sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Marburg virüsü insan popülasyonuna girdiğinde, enfekte kişilerin kanı, salgıları, organları veya diğer vücut sıvılarıyla ve bu sıvılarla kirlenmiş yüzey ve malzemelerle (örneğin yatak takımları, giysiler) bütünlüğü bozulmuş deri veya mukozaya doğrudan temas yoluyla insandan insana bulaşabilir.
Sağlık çalışanlarına şüpheli veya doğrulanmış MVH'li hastalarını tedavi ederken enfeksiyon kontrol önlemleri sıkı bir şekilde uygulanmadığında sıklıkla bulaşma olur.
MVH’dan ölen kişinin bedeniyle doğrudan temasın söz konusu olduğu cenaze törenlerinde Marburg virüsü bulaşabilir.
İnsanlar belirtiler ortaya çıkana kadar hastalığı bulaştıramazlar. Ama kanlarında virüs olduğu sürece bulaştırıcı kalırlar.
Belirtiler
Kuluçka süresi 2 ila 21 gün arasında değişmektedir. MVH’da yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı ve şiddetli halsizlik aniden başlar. Kas ağrıları ve sızıları yaygın bir özelliktir. Şiddetli sulu ishal, karın ağrısı ve krampları, mide bulantısı ve kusma üçüncü günde başlayabilir. Hastalarda semptomların başlangıcından 2 ila 7 gün sonra kaşıntısız döküntü gelişebilir.
Hastalığın 5. gününden itibaren hastalarda kusmukta ve dışkıda taze kan, burundan, diş etlerinden ve vajinadan kanama gibi hemorajik belirtiler gelişebilir.
Hastalık ilerledikçe karaciğer yetmezliği, deliryum, şok, kanama (hemoraji) ve çoklu organ fonksiyon bozukluğu gibi semptomlar daha şiddetli hale gelebilir.
Ölümcül vakalarda ölüm çoğunlukla semptomların başlamasından sonraki 8 ila 9 gün içinde gerçekleşir ve genellikle öncesinde şiddetli kan kaybı ve şok görülür. Hastalığın vaka ölüm oranı %24-88 arasındadır.
Tanı ve Tedavi
Marburg virüsü hastalığını, sıtma, tifo, şigelloz, menenjit ve diğer viral hemorajik ateşler gibi diğer bulaşıcı hastalıklardan klinik olarak ayırt etmek zor olabilir. Hastada erken semptomlar varsa ve Marburg virüsü hastalığı olabileceği düşünülüyorsa hasta izole edilmeli ve bildirimi yapılmalıdır. Hastalığın seyri esnasında ve iyileştikten sonra yapılan kan testleriyle tanı konur. Hastalardan alınan örnekler aşırı biyolojik tehlike riski taşır. ELİSA veya RT-PCR gibi testler kullanılabilir. Virüs izolasyonu sadece özel laboratuvarlarda yapılmalıdır. Ölen hastalarda kan ve doku örneklerinde immünohistokimyasal testler ve virüs izolasyonuyla geriye dönük olarak Marburg virüsü hastalığı teşhisi konulabilir.
Şu anda MVH için onaylanmış bir aşı veya antiviral tedavi bulunmamaktadır. Ama hastalığın tedavisi için antiviral, monoklonal antikor (mAb'ler) ve aşı çalışmaları devam etmektedir. Rehidratasyon ve spesifik semptomların tedavisini içeren destekleyici erken yoğun bakım, sağ kalımı artırabilir.
Yolcular İçin Risk
Angola, Ekvator Ginesi, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Gana, Gine, Kenya, Güney Afrika, Tanzanya, Uganda ve Ruanda gibi ülkelerde MVH salgınları ve sporadik vakalar bildirilmiştir. Endemik bölgeleri ziyaret eden yolcular için enfeksiyona maruziyet riski yüksektir. Marburg virüsüyle enfekte primatlarla, Afrika meyve yarasalarıyla ve hasta insanlarla yakın teması olan insanlar, risk altındadır.
Korunma
Kontrolü zor bir virüstür. Çünkü iyileşen kişiler kan veya semen gibi sıvılarla ve anne sütüyle aylar sonrada bulaştırıcı olmaya devam edebilir.
Hastalığın görüldüğü bölgelere seyahat edecekler şunlara mutlaka dikkat etmelidirler:
- Canlı ya da ölü meyve yarasaları, primatlar ve bunların çıkartılarıyla temastan kaçınmak,
- Vahşi hayvan eti yememek,
- Hasta olduğu düşünülen insanlarla yakın temastan kaçınmak,
- Elleri sık sık su ve sabunla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanlarıyla temizlemek.
- Meyve yarasa kolonilerinin yaşadığı madenlere veya mağaralara uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanan yarasa-insan bulaşma riskini azaltmak için buraları ziyaret edecek veya buralarda çalışacak kişiler tarafından eldiven ve diğer uygun koruyucu giysileri (maskeler dahil) giymek,
- Salgınlar sırasında tüm hayvansal ürünleri tüketilmeden önce iyice pişirmek,
- Enfekte hastalarla, özellikle vücut sıvılarıyla doğrudan veya yakın temastan kaynaklanan insandan insana bulaşma riskini azaltmak için Marburg virüsü hastası ile yakın fiziksel temastan kaçınmak,
- Marburg virüsü hastalığı şüphesi olan veya MVH olduğu doğrulanan hastalar erken bakım için belirlenmiş bir tedavi merkezinde izole edilmesini sağlamak ve evde bulaşı önlenmek,
- Marburg virüsü hastasıyla temas etmiş olabilecek kişileri belirlemek ve sağlık durumlarını 21 gün boyunca izlemek,
- Şüpheli veya doğrulanmış Marburg virüsü hastasına bakan sağlık çalışanlarında, hastanın kanı ve vücut sıvıları ile giysi ve yatak takımı gibi kirlenmiş yüzey veya malzemelerle teması önlemek için ekstra enfeksiyon kontrol önlemleri uygulamak.
- Marburg virüsünün enfekte semen yoluyla bulaşması, klinik iyileşmeden sonraki yedi haftaya kadar devam edebileceğinin farkında olmak.
Seyahat Dönüşü Öneriler
- Ani başlayan, ateş, titreme, başağrısı, kas ağrısı, döküntü şikayetleriniz varsa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurun.
- Doktorunuza seyahatinizden mutlaka bahsedin.