Meningokok olarak ta bilinen Neisseria Meningitidis adlı bakterinin neden olduğu hastalıklara Meningokok Hastalığı denir. Bu hastalıklar genellikle ağır seyreder ve beyin zarı, omurilik ( menenjit) ve kan dolaşımı enfeksiyonlarını (bakteriemi veya septisemi) içerir.

Bulaşma

N. Menejitidis nazofarenksin (geniz, üst yutak) mukozal yüzeylerinde yerleşir, solunum yoluyla ve tükürük gibi boğaz salgılarıyla( örneğin aynı kapalı ortamda yaşama, öpüşme) hastalardan veya asemptomatik (belirti göstermeyen) taşıyıcılardan diğer kişilere bulaşır. Ancak menenjit bakterisi soğuk algınlığı veya grip mikropları kadar bulaşıcı değildir. Meningokok hastasıyla sıradan temasla veya basit nefes alıp vermekle bakteri bulaşmaz, yakın ve uzun süreli temas gerekir. Ev halkı, oda arkadaşları veya hastanın ağız sekresyonlarıyla (tükürük ve damlacıklar) doğrudan teması olan kız veya erkek arkadaş gibi insanların enfeksiyona yakalanma riskleri daha yüksektir. Hastayla yakın teması olan kişilerin hasta olmalarını önlemek için koruyucu antibiyotik tedavisi verilir. Buna proflaksi denir. Asemptomatik taşıyıcılar için proflaksi gerekmez.

Belirtiler

Enfekte olan bir çok kişide hastalık belirtileri gelişmez. Bu kişiler taşıyıcı olarak diğer insanlar için enfeksiyon kaynağı haline gelirler. Ciddi hastalık tablosu gelişen insanlarda en sık görülen menenjittir. Meningokok menenjiti olan bir hastada meninksler olarak bilinen, beyni ve omuriliği saran koruyucu zarlar enfekte olur ve şişerler. Semptomlar aniden başlayan ateş, baş ağrısı ve ense sertliği şeklindedir. İlave belirtiler şunlardır:

• Bulantı
• Kusma
• Işıktan korkma(ışığa hassasiyet arttığından)
• Bilinç durumunda değişiklik (konfüzyon)

Tipik olarak bakteriye maruziyetten sonra 3-7 gün içinde gelişir. Yeni doğan ve bebeklerde ateş, baş ağrısı, ense sertliği gibi klasik belirtiler yoktur ya da fark edilmesi zordur. Bebeklerde hareketlerde azalma veya hareketsizlik, huzursuzluk, kusma veya beslenme güçlüğü görülebilir. Küçük çocuklarda refleks muayenesiyle menenjit anlaşılabilir. Meningokok menenjiti çok ciddi ve öldürücü olabilen bir hastalıktır. Ağır durumlarda birkaç saat gibi kısa sürede ölüm meydana gelebilir. Kurtulan hastalarda beyin hasarı ve işitme kaybını içeren kalıcı bozukluklar gelişebilir.

Meningokokların hızla kan dolaşımına girip çoğaldığı bakteriemi veya septisemi (Meningokoksemi) denilen diğer sık görülen durum çok daha tehlikeli ve ölümcüldür. Kan damarlarının duvarlarında hasar yaparak ciltte ve organlarda kanamalara neden olur. Belirti ve bulguları şunlardır:

Yorgunluk, kusma, soğuk el ve ayaklar, titreme, kaslarda, eklemlerde, göğüs ve karında(göbek) şiddetli ağrılar, hızlı solunum, ishal, sonraki aşamalarda vücutta koyu mor renkli döküntüler.

Tanı ve Tedavi

Erken teşhis ve tedavi çok önemlidir. Hastalık ciddi olduğundan ve nedene bağlı olarak tedavi değişeceğinden meningokok tanısı mutlaka teyit edilmelidir. Meningokok hastalığından şüpheleniliyorsa, BOS(Beyin Omurilik Sıvısı) veya kan örnekleri test için laboratuvara gönderilir. Bakteri kültürde üreyebilir. Bakterinin laboratuvarda üretilmesi enfeksiyona neden olan bakteriyi teyit etmek, tipini belirlemek ve en etkili antibiyotiğe karar vermek için gereklidir.

Mümkün olan en kısa sürede tedaviye başlamak önemlidir. Tedavide birkaç etkili antibiyotik kullanılır. Antibiyotik tedavisi hastalığın ağır seyretme ve ölüm riskini azaltabilir. Antibiyotik tedavisine rağmen vakaların % 10-15’i ölür. Yaşayanların yaklaşık % 11-19 ‘unda organ kayıpları, sağırlık, sinir sistemi problemleri veya beyin hasarı gelişir.

Enfeksiyonun şiddetine bağlı olarak yara bakımı, düşük kan basıncını düzeltecek ilaçlar, solunum desteği gibi diğer tedaviler de gerekebilir.

Yolcular için Risk

Neisseria meningitidis bakterisinin bilinen 12 alt grubu vardır. Amerika Birleşik Devletleri’nde çoğunlukla B, C ve Y serogrupları hastalık yapar. W serogrubu hastalıkların küçük bir kısmına neden olurken, A serogrubu gelişmekte olan ülkelerde ve Sahra Altı Afrika menenjit kuşağında hastalığa yol açar. Amerika’da yıllık vaka sayısı 1000’den azdır. Hastalık daha yüksek oranlarda diğer ülkelerde meydana gelir. En fazla yığılma, Sahra Altı Afrika’da kurak mevsimlerde ortaya çıkan ve nüfusun %2’sinden fazlasının etkilendiği, binlerce vaka ve ölümle sonuçlanan büyük salgınlarda görülür. Sahra altı Afrika’da yüzyıldan daha uzun zamandır, tekrarlayan ve patlama tarzında meningokok salgınları yaşanmaktadır. Grup A meningokoklar salgınların başlıca etkenidir ve bütün vakaların tahminen % 80-85’inde nedendir. Bu ölümcül salgınlar, batıda Senegal’den doğuda Etiyopya’ya kadar uzanan 25 ülkenin içinde bulunduğu menenjit kuşağında 7-14 yıl arayla meydana gelmektedir. Bu alanda 450 milyon civarında insan hastalık riski altındadır. 1988 yılından beri Afrika’da 1 milyondan fazla menenjit vakası rapor edilmiştir.

Meningokok hastalığının epidemik veya yüksek oranda endemik olduğu ülkelere seyahat edecek yolcular risk altındadır. Risk grupları arasında hastayla yakın teması olan ev halkı, askeri birlikler, yurtlarda kalan ilk yıl üniversite öğrencileri, N. Meningitidis izolasyonuyla uğraşan mikrobiyologlar, dalağı bulunmayan veya ileri derece kompleman eksikliği bulunan hastalar sayılabilir. 1 yaş altı bebeklerde ve 16-21 yaş arası gençlerde hastalık oranları diğer gruplardan daha yüksektir. Ama yaşlılarda dahil bütün yaş gruplarında hastalık görülebilir. Meningokok hastalığı bütün ülkelerde bildirimi zorunlu bir hastalıktır.

Korunma

Meningokok hastalığına karşı bugüne kadar tavsiye edilen en iyi korunma yöntemi aşılamadır. Ancak mevcut aşı bütün alt grupları kapsamaz ve diğer aşılar gibi meningokok aşısı da %100 etkili değildir. Bu nedenle aşı yapılsa bile meningokok enfeksiyonuna yakalanma ihtimali vardır. Polisakkarit  meningokok menenjit aşının koruyuculuğu 2-3 , konjuge meningokok menenjit aşıların koruyuculuğu 5 yıldır ve ömür boyu korumadığı için rutin menenjit aşıları hala tavsiye edilmektedir. İkinci kez meningokok enfeksiyonuna yakalanan kişilerde altta yatan bağışıklık yetmezliği ihtimaline karşı doktor tarafından değerlendirme yapılmalıdır.

Erken tanı ve acil tıbbi müdahale son derece önemli olduğundan herkesin meningokok hastalığı belirtilerini iyi bilmesi gerekir. Yeterince dinlenmek, hasta kişilerle yakın temastan kaçınmak, kapalı ve kalabalık mekanlardan uzak durmak gibi sağlıklı alışkanlıkları sürdürmek te korunmada yardımcı olabilir.

Hasta bir kişi ile yakın temas durumunda acil proflaksi için doktora başvurulmalıdır.

Meningokokkal menenjitin ortaya çıktığı bilinen ülkelere giden yolcular için aşı gereklidir. Hacı adaylarından dörtlü aşı (A, C, Y, W-135) sertifikası talep edilmektedir.

Seyahat Dönüşü Öneriler

• Kendinizde, bebeğinizde, çocuğunuzda veya yakınlarınızda Meningokok Hastalığı belirtilerinden herhangi birinin olduğunu düşünüyorsanız derhal doktorunuza veya bir sağlık kuruluşuna başvurun.
• Doktorunuza seyahatinizden mutlaka bahsedin.

Hastalık ile ilgili salgın haberleri için tıklayınız.