Tüberküloz; Mycobacterium tuberculosis denilen bakteri tarafından meydana getirilen, genellikle akciğerleri etkileyen, beyin, omurga, böbrekler, sindirim sistemi, kemikler gibi vücudun değişik organ ve sistemlerini de tutabilen bir enfeksiyondur. Önlenebilen ve tedavi edilebilen bir hastalıktır ancak tedavi edilmezse öldürücü olabilir.

Bulaşma

Tüberküloz kişiden kişiye hava yoluyla yayılır. En bulaştırıcı olan hastalar tedavi görmemiş, balgam mikroskobisinde tüberküloz bakterisi pozitif (ARB pozitif), akciğer ve larinks (gırtlak) tüberkülozu tanısı olan hastalardır. Hastalar öksürürken, hapşırırken ve konuşurken bakteriler havaya yayılır. Sağlıklı kişiler bu mikropları solunum yoluyla alırlar. Çoğunlukla alınan basiller kişiyi hastalandırmaksızın vücutta saklı kalır. Hastalık oluşma ihtimali hayat boyu % 5-10 arasındadır. Bağışıklık sisteminde zayıflama gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak bu risk artabilir.

Hasta ile yakın ve uzun süreli teması olan kişilere bulaşma riski fazladır. Bunlar; aile bireyleri, aynı evi paylaştığı arkadaşları, işyeri arkadaşları, askeri birliklerde veya hapishanelerde koğuş arkadaşları olabilir. Bulaşma için genellikle verem hastası olan bir kişi ile belirli süre birlikte yaşamak gerekir. Tüberkülozlu hastaya uygun süre tedavi verildikten sonra bulaşma riski ortadan kalkar.

Belirtiler

Üç hafta veya daha uzun süre devam eden öksürük, öksürükle kan veya balgam çıkarma, göğüs ağrısı, halsizlik veya yorgunluk, kilo kaybı, iştahsızlık, ateş, titreme, gece terlemeleri görülür. Tüberküloz genellikle sessiz bir başlangıç ve kronik bir seyir gösterir. Akciğer dışı tutulumlarda, etkilenen organ ve sistemlere göre belirti ve bulgular gelişebilir.

Tanı ve Tedavi

Hastanın şikayetleri tüberkülozu düşündürebilir. Değerlendirmede kapsamlı bir tıbbi yaklaşım gerekir. Hastanın öyküsü, fizik muayene bulguları, radyografi ve uygun testlerle tanıya gidilir. Vücuttaki bakteriyi saptamak için 2 çeşit test vardır. Tüberküloz deri testi ve Tüberküloz kan testleri. Testlerden herhangi biri pozitif çıkarsa enfeksiyonun hangi tip olduğunu ( Tüberküloz hastalığı veya Latent Tüberküloz enfeksiyonu ) saptamak için diğer testler yapılır. Kesin tanı balgamda tüberküloz basillerinin gösterilmesi ile konur.

Tüberküloz ilaç tedavisi ile iyileşebilen bir hastalıktır. Tedavide birden fazla ilacın düzenli ve yeterli süre kullanılması gerekir. Tedaviyi tamamlamak ve ilaçları reçeteye uygun kullanmak çok önemlidir. Tedavi erken sonlandırılırsa kişi tekrar hastalanabilir. İlaçlar uygun kullanılmazsa hala canlı olan bakteriler bu ilaçlara dirençli hale gelebilir. İlaçlara dirençli Tüberkülozu tedavi etmek daha zor ve daha pahalıdır. Tüberküloz hastası ile temas eden kişiler muayene edilerek gerek görülürse koruyucu ilaç tedavisi verilir.

Yolcular için Risk

Tüberküloz dünyanın her yerinde görülmektedir. Dünyada her yıl 9 milyon yeni tüberküloz vakası ve 1.5 milyon tüberküloz ilişkili ölüm görülmektedir. Vaka ve ölümlerin % 95’ten fazlası gelişmekte olan ülkelerde meydana gelmektedir. Genel olarak seyahat edenler için tüberküloz riski düşüktür. Sahra-altı Afrika, Asya ve Orta ve Güney Amerika’ya seyehat edecekler için risk daha yüksektir. Yoksul toplumlar, iç çatışma ve savaşın olduğu alanlar, mülteci bölgeleri, hapishaneler, sağlık tesisleri riskli bölgelerdir.

Tüberküloz enfeksiyonu riskini artıran durumlar şunlardır; yüksek tüberküloz prevalansı (sıklığı) olan bir bölgede yaşamak, temas süresinin uzun olması, kişisel duyarlılığın yüksek olması ve tüberküloz hastası ile yakın temas öyküsünün olması.

HIV enfeksiyonu olanlarda (hastalık gelişme ihtimali 26- 31 kat daha fazladır), son 2 yıl içinde Tüberküloz bakterisiyle enfekte olanlarda, vücudun bakteriyle savaşmasını güçleştiren sağlık problemleri ( diabet, silikozis, lösemi, lenfoma, kronik malabsorbsiyon sendromları, kronik böbrek yetersizliği, hemodiyaliz, transplantasyon vb.) bulunanlarda, alkol bağımlıları veya illegal ilaç kullanıcılarında, daha önceki tüberküloz enfeksiyonu uygun şekilde tedavi edilmemiş olanlarda, bebek ve küçük çocuklarda, yaşlılarda bakteriyle ilk kez karşılaştıklarında Tüberküloz hastalığı gelişme ihtimali daha yüksektir.

Ayrıca düşük vücut ağırlığı, sigara kullanımı ( dünyada görülen tüberküloz vakalarının %20’den fazlası sigara kullanımıyla ilişkilidir), uzun süre kortikosteroid kullanımı gibi faktörler de hastalık riskini arttırır.

Korunma

Yolcular tüberküloz hastalarıyla temas ihtimali olan kalabalık ortamlardan kaçınmalıdır (hastaneler, evsiz barınakları gibi). Tüberküloz olduğu bilinen hastalarla uzun süre ve kapalı ortamda kalınmamalıdır. Özellikle tüberküloz hastalarıyla karşılaşılması muhtemel sağlık bakım merkezleri veya hastanelerde görev yapacak sağlık gönüllülerinin enfeksiyon kontrol veya iş sağlığı uzmanlarından danışmanlık almaları önerilir. Tüberküloz riskli ortamlarda uzun süre bulunan yolcular tüberkülin deri testi yaptırmalıdır.

Dünya Sağlık Örgütü bebeklerde ve küçük çocuklarda koruyucu etkisi nedeniyle canlı bir aşı olan BCG ( Bacillus Calmette Guerin) aşısının yapılmasını tavsiye etmektedir. Bu tavsiye doğrultusunda gelişmekte olan ülkelerin çoğunda, çocuk ve bebeklerde tüberkülozun ağır formlarını ( tüberküloz menenjiti gibi) azaltmak için BCG aşısı doğumda bir kez olmak üzere uygulanmaktadır. Ancak aşı yetişkinlerde akciğer tüberkülozuna karşı koruyucu değildir. Halen daha güvenli, bütün yaş gruplarında etkili, ilaçlara dirençli suşları da kapsayan, bütün tüberküloz formlarından koruyabilecek, HIV hastalarında da etkili olacak bir aşı geliştirmek için çalışmalar devam etmektedir.

Seyahat Dönüşü Öneriler

Eğer kendinizi hasta hissediyorsanız, tüberküloz hastalarıyla temas öykünüz varsa hemen hekiminize veya bir sağlık kuruluşuna başvurun.

Seyahatiniz hakkında hekiminize mutlaka bilgi verin.