26 Mart 2020 Orta Avrupa Zaman Dilimine göre saat 10.00’da bildirilen veriler

ÖNEMLİ GELİŞMELER

• Son 24 saat içinde, Afrika Bölgesi’nden [2] ve Amerika Bölgesi’nden [1] 3 yeni ülke/bölge COVID-19 vakaları bildirmiştir.
• Birleşmiş Milletler, dünyanın en savunmasız ülkelerini desteklemek için 2 milyar ABD Doları tutarında bir COVID-19 Küresel İnsani Müdahale Planı başlatmıştır. Konu hakkında daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz: https://www.unocha.org/story/un-issues-2-billion-appeal-combat-covid-19
• DSÖ Genel Direktörü, sosyal mesafeden ziyade fiziksel mesafeyi korumanın yanı sıra, COVID-19 ile etkili bir şekilde mücadele etmek için birçok önemli konu ve eylem adımından bahsetmiştir. Daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz: https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---25-march-2020
• DSÖ, 25 Mart 2020'de COVID-19: Salgın sırasında temel sağlık hizmetlerinin sürdürülmesi için operasyonel rehberlik (https://www.who.int/publications-detail/covid-19-operational-guidance-for-maintaining-essential-health-services-during-an-outbreak )ve Kara kapılarında ve sınır ötesi işbirliğinde halk sağlığı kapasite geliştirme el kitabı (https://www.who.int/publications-detail/handbook-for-public-health-capacity-building-at-ground-crossings-and-cross-border-collaboration ) yayımlamıştır. Tüm rehber belgelerini burada bulabilirsiniz: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance
• Ek kanıtlar ışığında, DSÖ el temizliği ve yüzeyleri düzenli olarak temizleme ve dezenfekte etme önerisini sürdürmektedir. Tıbbi maske ve solunum cihazlarının kullanımı, aerosol üretici prosedürlerin uygulandığı durumlar ve ortamlar içindir. Konu hakkında detaylı bilgiye Odak Noktadaki Konu bölümünden ulaşabilirsiniz.

Şekil 1. Doğrulanmış COVID-19 vakalarının bildirildiği ülkeler, yönetim bölgeleri veya bölgeler, 26 Mart 2020

ODAK NOKTADAKİ KONU: COVID-19 virüsünün kalıcılığı: Bulaşma ve önlem önerileri için çıkarımlar

NEJM'de¹ yakın zamanda COVID-19 virüsünün (SARS-CoV-2) virüs kalıcılığını değerlendiren deneysel bir çalışma yayınlanmıştır. Bu deneysel çalışmada, aerosoller üç jetli bir Collison nebülizörü kullanılarak oluşturulmuştur ve kontrollü laboratuvar koşulları altında bir Goldberg dram (Goldberg drum) içinde beslenmiştir. Bu dram, normal insanların öksürmesini veya hapşırmasını ya da klinik ortamlarda aerosol üreten işlemleri yansıtmayan, yüksek güçlü bir makinedir. Dahası, potansiyel olarak virüsü içeren parçacıklar ile aerosolizasyon, aerosolleri üreten işlemler sırasında zaten bir olasılık olarak bilindiğinden, bulgular, hava yoluyla bulaşma konusunda yeni kanıtlar sunmamaktadır.

Diğer tüm bağlamlarda, mevcut kanıtlar COVID-19 virüsünün yakın temas sırasında solunum damlacıkları (öksürme gibi) ve fomitler tarafından bulaştığını göstermektedir.^2-8 Bir COVID-19 vakası başka bir kişinin burnuna, ağzına veya gözlerine ulaşan damlacıklar ürettiğinde veya öksürdüğünde virüs doğrudan kişiden kişiye yayılabilir. Alternatif olarak, damlacıklar havada taşınamayacak kadar ağır olduğundan, kişiyi çevreleyen cisimlere ve yüzeylere inmektedir. Diğer insanlar bu kontamine nesnelere veya yüzeylere, ardından gözlerine, burnuna veya ağzına dokunarak COVID-19 ile enfekte olmaktadırlar. Mevcut kanıtlara göre, 1 metreden daha uzun mesafelerde havada yayılan daha küçük damlacık çekirdekleri yoluyla bulaşma (hava yoluyla bulaşma), COVID-19 hastalarının klinik bakımı sırasında aerosol üreten işlemlerle sınırlıdır.

Bu nedenle DSÖ, herkesin el temizliğini sık sık gerçekleştirmesini, solunum görgü tavsiyelerini takip etmesini ve yüzeyleri düzenli olarak temizleyip dezenfekte etmesini tavsiye etmeye devam etmektedir. DSÖ ayrıca fiziksel mesafeleri korumanın ve ateş veya solunum semptomları olan kişilerden uzak durmanın önemini vurgulamaya devam etmektedir. Bu önleyici tedbirler viral bulaşmayı sınırlayacaktır.

COVID-19 salgınının başlangıcından bu yana ve mevcut kanıtlarla uyumlu olarak, DSÖ, COVID-19 hastalarının ve solunum cihazlarının düzenli bakımı için, aerosol üretici işlemlerin uygulandığı durumlar ve ayarlarda tıbbi maskelerin (N95, FFP2 veya FFP3) kullanımının damlacık ve temas önlemleri bağlamında tavsiye vermeyi sürdürmektedir.

SÜRVEYANS

Tablo 1. Laboratuvar tarafından doğrulanan COVID-19 vakalarının ve ölümlerin bildirildiği ülkeler, bölgeler veya alanlar, 26 Mart 2020^

(^) Rakamlar hem ülke içindeki, hem de ülkesine geri gönderilen vakaları içerir.

(^^) Kullanılan isimler ve bu yayındaki materyalin sunumu, DSÖ tarafından herhangi bir ülkenin, bölgenin, şehrin veya otoritenin yasal statüsü, yetkileri veya hudutlarının sınırlandırılması ile ilgili herhangi bir fikrin ifade edildiği anlamına gelmemektedir. Haritalardaki noktalı ve kesik çizgiler, henüz tam olarak anlaşmaya varılamayan yaklaşık kenarlık çizgilerini temsil etmektedir.

(a) Vaka sınıflandırmaları DSÖ’nün COVID-19 vaka tanımlarına dayanmaktadır. (https://www.who.int/publications-detail/global-surveillance-for-human-infection-with-novel-coronavirus-(2019-ncov) )

(b) Bulaşmanın yeri, mevcut resmi verilerin DSÖ analizine göre sınıflandırılır ve ek veriler elde edildikçe yeniden sınıflandırmaya tabi olabilir. Birden fazla bulaşma tipi yaşayan ülkeler/bölgeler/alanlar, kanıtların bulunduğu en yüksek kategoride sınıflandırılır; bulaşma arası gösterilebiliyorsa belirli bir kategoriden çıkarılabilirler. Kategoriler içinde bile, farklı ülkelerin/bölgelerin/alanların, farklı sayıda vaka ve diğer faktörlerle gösterildiği gibi, farklı bulaşma derecelerine sahip olabileceği unutulmamalıdır. Belirli bir ülke/bölge/alandaki tüm konumlar eşit şekilde etkilenmemektedir.

Şartlar:

    Kitlesel bulaşma, doğrulanmış vakaları, çok sayıda vaka adına bulaşma zincirleri ile ilişkilendirememe veya sentinel örneklerinin rutin taranması yoluyla pozitif testleri arttırma ile kanıtlanmıştır.

• Yerel bulaşma, bulaşma kaynağının raporlama konumunda olduğu yerleri belirtmektedir.
• Yalnızca importe vakalar, tüm vakaların raporlama yeri dışında virüse maruz kaldığı yerleri belirtmektedir.
• Soruşturma altında, hiçbir durumda bulaşma türünün belirlenmediği yerleri göstermektedir.
• Bulaşma arası, bulaşmanın ara verdiği yerleri göstermektedir (ayrıntılar belirlenecek).

** "Bölgeler", bölgeleri, alanları, denizaşırı bağımlılıkları ve benzer statüye sahip diğer yetki alanlarını içerir.

(c) Kosova'ya yapılan tüm atıflar Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1244 (1999) sayılı kararı bağlamında anlaşılmalıdır.

Raporlama yöntemlerindeki farklılıklar, geriye dönük veri birleştirme ve raporlama gecikmeleri nedeniyle, yeni vakaların sayısı her zaman dün ve bugünün toplamları arasındaki kesin farkı yansıtmayabilir. DSÖ COVID-19 Durum Raporları, onaylanmış COVID-19 vakalarının resmi sayılarını sunmaktadır; bu nedenle DSÖ raporları ile farklı kabul etme kriterleri ve veri kesme süreleri kullanan diğer COVID-19 veri kaynakları arasında, farklılıklar olması beklenmektedir.

Yeni ülkeler ve bölgeler kırmızı renkte gösterilmiştir.

Şekil 2. 26 Mart 2020 tarihine kadar tam rapor günleriyle, doğrulanmış COVID-19 vakalarının, rapor tarihine ve DSÖ bölgesine göre epidemik eğrisi

STRATEJİK HEDEFLER

DSÖ'nün söz konusu müdahaleye yönelik stratejik hedefleri:

• Yakın temaslılar ve sağlık çalışanları arasındaki ikincil enfeksiyonları azaltmak, hastalığın daha fazla yayılması ve Çin'den uluslararası yayılmaların önlenmesi dahil olmak üzere insandan insana bulaşmayı sınırlamak*;
• Enfekte hastalar için optimize edilmiş bakım sağlamak da dahil, hastaların erken teşhis edilmesi, izole edilmesi ve bakımının yapılması;
• Hayvan kaynağından bulaşmayı tanımlamak ve azaltmak;
• Virüsle ilgili önemli olan bilinmeyenleri ve klinik şiddeti, bulaşma ve enfeksiyonun kapsamı, tedavi seçeneklerini ele almak ve teşhis, tedavi ve aşıların geliştirilmesini hızlandırmak;
• Kritik risk ve durumla ilgili bilgileri tüm topluluklara iletmek ve yanlış bilgilendirmeyle mücadele etmek;
• Çok sektörlü ortaklıklar yoluyla sosyal ve ekonomik etkiyi en aza indirgemek.

*Bu, hızlı tespit, vakaların teşhisi ve yönetimi, temaslıların tespit edilmesi ve takibi, sağlık tesislerinde enfeksiyon önleme ve kontrol, gezginler için sağlık önlemlerinin uygulanması, popülasyonda bilinçlendirme ve risk iletişimi gibi halk sağlığı önlemlerinin bir kombinasyonu ile elde edilebilir.

HAZIRLIK VE YANIT

• 2019-nCoV ile ilgili tüm teknik rehberlik belgelerini görüntülemek için lütfen bu adresi ziyaret edin: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance
• DSÖ, laboratuvar teşhisi, yeni koronavirüs (2019-nCoV) salgını bağlamında evde bakım ve sağlık ortamlarında maske kullanımı ile ilgili tavsiyeler, klinik yönetimi, sağlık ortamlarında enfeksiyonun önlenmesi ve kontrolü, yeni koronavirüs şüphesi olan hastalar için evde bakım , risk iletişimi ve topluluk katılımı ve yeni koronavirüs (2019-nCoV) bulaşan insanlar için Global Sürveyans gibi geçici rehberler geliştirmiştir.
• DSÖ, Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) ile yakın işbirliği içinde çalışmaktadır ve kabin ekibine ve havaalanı çalışanlarına ülke sorgularına dayanarak tavsiyelerde bulunmak üzere ortaklaşa bir rehber belge geliştirmiştir. Rehber, IATA web sayfasında bulunabilir. 
• DSÖ, vakaların bildirildiği Üye Devletler ile düzenli ve doğrudan temas halindedir. DSÖ ayrıca durum hakkında diğer ülkeleri bilgilendirmekte ve talep halinde destek sağlamaktadır.
• DSÖ, sürveyans, epidemiyoloji, modelleme, teşhis, klinik bakım ve tedavi ve hastalığı tanımlamanın, yönetmenin ve ilerlemeyi sınırlamanın diğer yollarıyla ilgili küresel çalışmaları koordine etmek için araştırmacılar ve diğer uzman ağlarıyla birlikte çalışmaktadır. DSÖ, mevcut durumu dikkate alacak şekilde güncellenen ülkeler için geçici bir rehber yayınlamıştır.
• Doğrulanmış hastaların tanımlanması ve yönetiminde gerekli malzemeler için hastalıkla mücadele malzemelerin bulunduğu paketler hazırlanmıştır.
• Hayvanlardan insanlara bulaşma riskini azaltmak için önerilerde bulunulmuştur.
• DSÖ, yeni koronavirüs (2019-nCoV) salgınıyla ilgili olarak uluslararası trafik için güncellenmiş bir tavsiye yayınlanmıştır.
• Teşhis, aşılar ve terapötiklerin hızlandırılması için Ar-Ge planı etkinleştirilmiştir.

• DSÖ, yeni koronavirüsler de dahil olmak üzere ortaya çıkan solunum virüsleri hakkında genel bilgi sağlamak için çevrimiçi kurslar geliştirmiştir. COVID-19 kurslarını https://openwho.org/channels/covid-19 adresinde ve ek ulusal dillerdeki kursları https://openwho.org/channels/covid-19-national-languages adresinde bulabilirsiniz. DSÖ özellikle aşağıdaki konular hakkında çevrimiçi kurslar geliştirmiştir:

• Yeni koronavirüsler de dahil olmak üzere ortaya çıkan solunum virüslerine genel bir giriş (Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça, İspanyolca, Hintçe, Hint İşaret Dili, Farsça, Portekizce, Sırpça ve Türkçe olarak mevcuttur)
• Şiddetli Akut Solunum Yolu Enfeksiyonları için klinik bakım (İngilizce, Fransızca, Rusça, Endonezya Dili ve Vietnamca olarak mevcuttur)
• Solunum yolu hastalıkları için sağlık ve güvenlik bilgilendirmesi - ePROTECT (Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça, İspanyolca, Endonezya Dili ve Portekizce olarak mevcuttur)
• Yeni Koronavirüs (COVID-19) için Enfeksiyon Önleme ve Kontrol (Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça, İspanyolca, Endonezya Dili, İtalyanca, Japonca, Portekizce ve Sırpça olarak mevcuttur)
• Ülke hazırlığı ve müdahalesini desteklemek için COVID-19 Operasyonel Planlama Yönergeleri ve COVID-19 İş Ortakları Platformu (İngilizce olarak mevcuttur ve yakında ek dillerde sunulacaktır)

• DSÖ, yeni bir virüs salgını oluşmasında kritik olan erken soruşturmalar konusunda rehberlik etmektedir. Sürveyans ve vaka tanımları için önerileri iyileştirmek, COVID-19'un temel epidemiyolojik bulaşma özelliklerini nitelendirmek, yayılma, şiddet, hastalık spektrumu ve toplum üzerindeki etkiyi anlamak ve vaka izolasyonu, temaslı takibi ve izolasyon gibi karşı önlemlerin uygulanması için operasyonel modelleri bildirmek için, protokollerden toplanan veriler kullanılabilir. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/early-investigations adresinde çeşitli protokoller mevcuttur. Bu protokollerden biri erken COVID-19 vakalarının ve temaslılarının araştırılması içindir (“İlk Birkaç X (FFX) Vakaları ve 2019-yeni koronavirüs (2019-nCoV) enfeksiyonu için temaslı araştırma protokolü”[the “First Few X (FFX) Cases and contact investigation protocol for 2019-novel coronavirus (2019-nCoV) infection”]) (https://www.who.int/publications-detail/the-first-few-x-(ffx)-cases-and-contact-investigation-protocol-for-2019-novel-coronavirus-(2019-ncov)-infection ).  Protokol, herhangi bir ülkede tespit edilen ilk COVID-19 enfeksiyonu vakalarının temel klinik, epidemiyolojik ve virolojik özelliklerini erkenden anlamak, vakaları yönetmek ve enfeksiyonun potansiyel yayılımını ve etkisini azaltmak için halk sağlığı rehberliğinin geliştirilmesi ve güncellenmesini bildirmek için tasarlanmıştır.

HALK İÇİN TAVSİYELER

COVID-19'un yayıldığı bir bölgede değilseniz, bu bölgelerin birinden seyahat etmediyseniz veya kendini iyi hissetmeyen biriyle yakın temasta değilseniz, virüsü kapma şansınız şu anda düşüktür. Fakat durum hakkında stresli ve endişeli olabileceğiniz anlaşılabilir bir durumdur. Makul önlemler alabilmeniz için risklerinizi doğru bir şekilde belirlemenize yardımcı olacak gerçekleri elde etmek iyi bir fikirdir. (Sık Sorulan Sorulara bakınız: https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses ) Sağlık uzmanınız, ulusal halk sağlığı yetkilileriniz ve işvereniniz, COVID-19 ve bölgenizde olup olmadığı konusunda doğru bilgi kaynaklarıdır. Yaşadığınız yerdekii durumdan haberdar olmak ve kendinizi korumak için uygun önlemleri almak önemlidir. (Bkz. Herkes için koruma önlemleri).

COVID-19 salgınının olduğu bir bölgede iseniz, enfeksiyon riskini ciddiye almanız gerekir. Ulusal ve yerel sağlık yetkilileri tarafından verilen tavsiyelere uymalısınız. Çoğu insan için COVID-19 sadece hafif bir hastalığa neden olsa da, bazı insanları oldukça hasta edebilir. Daha da nadiren, hastalık ölümcül olabilir. Yaşlı insanlar ve önceden mevcut tıbbi durumları (yüksek tansiyon, kalp problemleri veya diyabet gibi) olanlar, hastalığa karşı daha savunmasız görünmektedir. (Bkz. COVID-19'un yayıldığı bölgelerde olan veya bu bölgeleri ziyaret etmiş (son 14 günde) kişiler için koruma önlemleri).

VAKA TANIMLARI

DSÖ, insan enfeksiyonları için Global Sürveyans'ı, vaka tanımlarını içeren koronavirüs hastalığı (COVID-19) belgesi ile periyodik olarak güncellemektedir (https://www.who.int/publications-detail/global-surveillance-for-human-infection-with-novel-coronavirus-(2019-ncov) ).

Kaynağı kolay bulabilmek için vaka tanımları aşağıda yer almaktadır.

Şüpheli vaka

1. Akut solunum yolu hastalığı olan (ateş ve solunum yolu hastalığının en az bir belirtisi/semptomu (örn. Öksürük, nefes darlığı), VE klinik durumu tam olarak açıklayan başka bir etiyolojisi olmayan VE semptom başlangıcından önceki 14 gün içinde COVID-19 hastalığının lokal bulaşmasını bildiren bir ülkeye/bölgeye veya alana seyahat ya da burada ikamet öyküsü (bkz. Durum raporu (https://www.seyahatsagligi.gov.tr/Site/KoronaVirusDurumRaporlari )) olan bir hasta.

VEYA

2. Akut solunum yolu hastalığı olan VE semptomların başlamasından önceki son 14 gün içinde doğrulanmış veya olası bir COVID-19 vakası (temas tanımına bakın) ile temas halinde olan bir hasta.

VEYA

3. Şiddetli akut solunum yolu enfeksiyonu (ateş ve solunum yolu hastalığının en az bir belirtisi/semptomu (örn. Öksürük, nefes darlığı) olan VE hastaneye yatırılması gereken ve klinik durumu tam olarak açıklayan başka etiyolojisi olmayan bir hasta.

Olası vaka

COVID-19 testinin sonuçsuz olduğu şüpheli bir vaka.

• Laboratuvar tarafından bildirilen testin sonuçsuz olması.

Doğrulanmış vaka

Klinik belirti ve semptomlara bakılmaksızın, COVID-19 enfeksiyonu laboratuvar onaylı olan bir kişi.

Laboratuvar sayfası için bağlantı: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/laboratory-guidance

Temaslının tanımı

Temaslı, olası veya doğrulanmış bir vakanın semptomlarının başlamasından 2 gün önce ve 14 gün sonra aşağıdaki maruziyetlerden herhangi birini yaşayan kişidir:

1. Olası veya doğrulanmış bir vaka ile 1 metreden yakın ve 15 dakikadan uzun süre yüz yüze temas
2. Olası veya doğrulanmış bir vaka ile doğrudan fiziksel temas
3. Uygun kişisel koruyucu ekipman kullanmadan, olası veya doğrulanmış COVID-19 hastalığı olan bir hastaya doğrudan bakım¹ VEYA
4. Yerel risk değerlendirmelerinde belirtilen diğer durumlar

Not: asemptomatik doğrulanan vakalar için temas süresi, doğrulamaya neden olan numunenin alındığı tarihten sonraki 14 günün öncesindeki 2 gün olarak ölçülür.

(1) Dünya Sağlık Örgütü. COVID-19'dan şüphelenildiğinde sağlık bakımı sırasında enfeksiyonun önlenmesi ve kontrolü: https://www.who.int/publications-detail/infection-prevention-and-control-during-health-care-when-novel-coronavirus-(ncov)-infection-is-suspected-20200125

Referanslar

1. van Doremalen N, Morris D, Bushmaker T ve diğ. SARS-CoV-1 ile karşılaştırıldığında SARS-CoV-2'nin aerosol ve Yüzey Stabilitesi. New Engl J Med 2020 doi: 10.1056/NEJMc2004973
2. Liu J, Liao X, Qian S ve diğ. Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsün toplum bulaşması 2, Shenzhen, Çin, 2020. Emerg Infect Dis 2020 doi.org/10.3201/eid2606.200239
3. Chan J, Yuan S, Kok K ve diğ. Kişiden kişiye bulaşmayı gösteren 2019 yeni koronavirüs ile ilişkili ailesel bir pnömoni kümesi: bir aile kümesi çalışması. Lancet 2020 doi: 10.1016/S0140-6736 (20) 30154-9
4. Li Q, Guan X, Wu P, ve diğ. Çin'in Wuhan şehrinde, yeni koronavirüs bulaşmış pnömoninin erken bulaşma dinamikleri. N Engl J Med 2020; DOI: 10,1056/NEJMoa2001316.
5. Huang C, Wang Y, Li X, ve diğ. Wuhan, Çin'de 2019 yeni koronavirüs ile enfekte olan hastaların klinik özellikleri. Lancet 2020; 395: 497-506.
6. Burke RM, Midgley CM, Dratch A, Fenstersheib M, Haupt T, Holshue M, ve diğ. COVID-19 doğrulanmış hastalara maruz kalan kişilerin aktif izlenmesi - Amerika Birleşik Devletleri, Ocak – Şubat 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep.2020 doi: 10.15585/mmwr.mm6909e1 harici simge
7. Dünya Sağlık Örgütü. WHO-Çin Coronavirüs Hastalığı 2019 Ortak Görevi Raporu (COVID-19) 16-24 Şubat 2020 [Internet]. Cenevre: Dünya Sağlık Örgütü; 2020. https://www.who.int/docs/default-%20source/coronaviruse/who-china-joint-mission-on-covid-19-final-report.pdf
8. Ong SW, Tan YK, Chia PY, Lee TH, Ng OT, Wong MS, ve diğ. Semptomatik bir hastadan gelen şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs 2 (SARS-CoV-2) ile hava, yüzeysel çevre ve kişisel koruyucu ekipman kontaminasyonu. JAMA. 4 Mart 2020 [Epub, baskıdan iyi].
9. COVID-19 için DSÖ Enfeksiyon Önleme ve Kontrol Rehberi: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/infection-prevention-andcontrol