DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ’NÜN 27.04.2020 TARİHLİ YENİ KORONAVİRÜS (COVID19) DURUM RAPORU
DSÖ Amerika Bölge Ofisi, COVID-19 salgını bağlamında aşı programlarının işleyişine ilişkin rehberlik sağlayan bir belge yayınlamıştır.
27 Nisan 2020 Orta Avrupa Zaman Dilimine göre saat 10.00’da bildirilen veriler
ÖNEMLİ GELİŞMELER
- DSÖ Amerika Bölge Ofisi, COVID-19 salgını bağlamında aşı programlarının işleyişine ilişkin rehberlik sağlayan bir belge yayınlamıştır. Daha fazla bilgiyi https://iris.paho.org/handle/10665.2/51992 adresinde bulabilirsiniz.
- İspanya Sağlık, Tüketici İşleri ve Sosyal Refah Bakanlığı yakın zamanda COVID-19 vakalarını bildirme kriterlerini, sadece pozitif polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) test sonuçları olanları içerecek şekilde değiştirmiştir. Bu durum 12.130 vakanın retrospektif olarak azalmasına neden olmuştur. İspanya sadece PCR pozitif yeni vakaları bildirmeye devam edecektir.
- Acil Tıp Ekipleri, Küresel Sağlık Kümesi, Küresel Salgın Uyarısı ve Müdahale Ağı ve Risk İletişimi ve Topluluk Katılımı hakkında bugünkü "Odak Noktadaki Konu" bölümünde bilgi verilmiştir.
|
SAYILARLA DURUM |
|
Total ve son 24 saatte yeni vaka sayıları |
|
Küresel |
|
2.878.196 doğrulanmış (85.530) |
|
198.668 ölüm (4982) |
|
Avrupa Bölgesi |
|
1.359.380 doğrulanmış (29.659) |
|
124.525 ölüm (2307) |
|
Amerika Bölgesi |
|
1.140.520 doğrulanmış (45.674) |
|
58.492 ölüm (2453) |
|
Doğu Akdeniz Bölgesi |
|
165.933 doğrulanmış (5347) |
|
6991 ölüm (104) |
|
Batı Pasifik Bölgesi |
|
144.121 doğrulanmış (1482) |
|
5958 ölüm (15) |
|
Güney Doğu Asya Bölgesi |
|
46.060 doğrulanmış (2214) |
|
1824 ölüm (77) |
|
Afrika Bölgesi |
|
21.470 doğrulanmış (1154) |
|
865 ölüm (26) |
|
DSÖ RİSK DEĞERLENDİRMESİ |
|
Küresel düzeyde: Çok Yüksek |
Şekil 1. Doğrulanmış COVID-19 vakalarının bildirildiği ülkeler, yönetim bölgeleri veya bölgeler, 27 Nisan 2020
ODAK NOKTADAKİ KONU: Ortak Koordinasyonu
Acil Sağlık Ekipleri (ATT)
- Ağa, mevcut operasyonlar, teknik rehberler ve COVID-19'a karşı çeşitli ATT müdahalelerinden güncel deneyimler ve uygulamalar paylaşılarak haftalık Küresel Koordinasyon Çağrısı yapılmaya devam edilmektedir. Mevcut operasyonlar için ATT Sekreterliği, farkındalığı artırmak ve mevcut ATT'lerin yerleştirilmesini kolaylaştırmak amacıyla küresel destek talepleri hakkında bilgi sağlamaktadır.
- Sınıflandırılmış ve/veya sınıflandırma sürecinde bulunan 19 Uluslararası ATT, üç DSÖ bölgesinde on beş ülkeye yerleştirilmiştir.
- Otuz altı ATT, tüm Bölgelerdeki yerel sağlık sistemlerini desteklemek ve güçlendirmek için ulusal olarak müdahalede bulunmaktadır.
- Çin ATT'lerinin Cezayir, Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Zimbabve'ye ek olarak yerleştirilmesi beklenmektedir. DSÖ şu anda Komorlar ve São Tomé ve Príncipe'a ek ekipler sağlamak için ATT'ler ve ülkelerle birlikte çalışmaktadır.
Küresel Sağlık Kümesi (GHC)
- DSÖ ve GHC, ruh sağlığı ve psikososyal hizmetler, cinsiyete dayalı şiddet, yaşlıların ve göçmenlerin korunması ve özel ihtiyaçları, asgari Sphere (Yeryüzü Projesi) insani standartları ve Su, Sanitasyon ve Hijyen (WASH) ve Entegre Gıda Güvenliği Aşama Sınıflandırması (IPC) ile ilgili konuların dahil olduğu Küresel İnsani Müdahale Planının (GHRP) ilk güncellemesinde ortakların girdilerini koordine etmektedir.
- COVID-19 vakaları ve daha geniş insani ihtiyaçlar için projeksiyonları ve hizmet gereksinimlerini güçlendirme amacıyla ve COVID-19 koruma önlemlerinin temel sağlık hizmetlerine erişim üzerindeki etkisinin izlenmesi amacıyla analiz devam etmektedir.
- Saha konumlarından gelen raporlar, güvensiz alanlarda temaslı takibi ve örnek toplama zorluklarını, sağlık tesislerini destekleyen ortaklar için yetersiz kişisel koruyucu donanımı ve kendi kendine karantinada kalan personel ile çalışmanın ek zorluklarını vurgulamaktadır.
- GHC ortaklarına BM COVID-19 Tedarik Zinciri Görev Gücünün geliştirilmesi hakkında bilgi verilmiş ve tüm Sağlık Kümesi Koordinatörleri için insani ortamlarda tecrit konusunda bir internet semineri düzenlenmiştir.
- Düşük Kapasite ve İnsani Yardım Ortamlarında COVID-19'a Karşı Hazırlık ve Müdahale için Halk Sağlığı ve Sosyal Önlemler hakkında Geçici Rehber geliştirilmektedir.
Küresel Salgın Uyarısı ve Müdahale Ağı (GOARN)
- UNICEF, IFRC, US CDC ve OCHA, küresel COVID-19 olay yönetim ekibinde bulunan DSÖ ile yakın bir şekilde çalışmaya ve tüm müdahalenin en büyük destekçileri olmaya devam etmektedir.
- DSÖ, sağlık operasyonlarını desteklemek için GOARN bölgesel ve küresel ağları aracılığıyla, ülkelere doğrudan ve uzaktan teknik yardım sağlamaya devam etmektedir.
- Ortakların ve diğer tarafların kaynak paylaşımını kolaylaştırmak amacıyla, https://extranet.who.int/goarn/COVID19Hub adresinde, COVID-19 GOARN bilgi platformunda bir halka açık bilgi merkezi kurulmuştur.
- IFRC, UNICEF ve GOARN destekli DSÖ, risk iletişimi ve topluluk katılımında (RCCE) küresel ve bölgesel düzeydeki kilit taraflar arasında koordinasyonu ve işbirliğini güçlendirmektedir.
- GOARN ortaklarının desteğiyle, 23 uzman doğrudan veya uzaktan COVID-19 müdahalesini desteklemek için yerleştirilmiş veya yerleştirilme sürecindedir. DSÖ şu anda São Tomé ve Príncipe, Doğu Timor, İtalya ve Ekvador'a destek sağlamak için GOARN ortakları ve ATT'lerle birlikte çalışmaktadır.
- Temaslı takibi, saha epidemiyolojisi ve temaslı takibi kapasitesinin acil olarak büyütülmesine yardımcı olmak için https://www.who.int/godata/about adresindeki Go.Data'yı kullanan bir çalışma grubu oluşturulmuştur.
Risk İletişimi ve Toplumsal Katılım (RCCE)
- IFRC, UNICEF ve DSÖ'nün üçlü ortaklığı, Risk İletişimi ve Topluluk Katılımı (RCCE) faaliyetlerine öncülük etmektedir.
- Üçlü öncelikler ve yayınlanacak rehberler, araştırmalar ve araçlar, stratejileri ve müdahale eylemlerini yönlendirmek için sosyal, kültürel ve davranışsal bilgiler içermektedir. Ayrıca evde bakım, sokağa çıkma yasağı sonrası toplum katılımı ve düşük kaynaklı tesis ve savunmasız toplumlar için öneriler sunmaktadır.
- Koordinasyon, ülke düzeyindeki RCCE gayretleri ile daha geniş insani yardıma toplum katılımı ve koordinasyonu arasındaki bağlantılara odaklanmıştır.
GOARN COVID-19 Araştırması
Mevcut faaliyetler şunlardır:
- DSÖ tarafından toplanan COVID-19 Araştırma Yol Haritası Sosyal Bilimler Çalışma Grubuna destek.
- GOARN'nin bulguları destekleyebileceği ve yayınlayabileceği yeni araştırma ihtiyaçlarını belirlemek için RCCE üçlüsüne (DSÖ, UNICEF, IFRC) destek ve ortaya çıkan operasyonel sorunları ele almak için geçici gruplara destek. RCCE araştırma ve değerlendirme araçlarının bir deposu https://extranet.who.int/goarn/COVID19Hub adresindeki GOARN COVID-19 Bilgi Merkezi'nde bulunmaktadır.
- 24 saat geri dönüş ile hızlı literatür taraması ve kanıt incelemeleri. Talepler, Librarian Reserve Corps tarafından desteklenen çevrimiçi bir portal üzerinden yapılır. GOARN operasyonel ortaklarına ve DSÖ teknik liderlerine öncelik verilmektedir. Bu çıktılar doğrudan talep sahibine gönderilir ve https://extranet.who.int/goarn/COVID19Hub adresindeki herkese açık GOARN COVID-19 Bilgi Merkezi'nde yayınlanır. Librarian Reserve Corps ayrıca, herkese açık GOARN COVID-19 Bilgi Merkezi'nde yayınlanan günlük araştırma yayınlarının listesini de düzenlemektedir.
- Rehberlik, eğitim; pratisyenlerin iletişimi, ayrıca Saha Epidemiyoloji Eğitim Programları (FETP'ler), mezunlar, bölgesel ve küresel ağlar, DSÖ ve GOARN saha epidemiyolojisi ortaklarıyla tarafları ve Go.Data topluluğuna bağlantılar da dahil olmak üzere COVID-19 temaslı takip araçları için destek.
SÜRVEYANS
Tablo 1. Laboratuvar tarafından doğrulanan COVID-19 vakalarının ve ölümlerin bildirildiği ülkeler, bölgeler veya alanlar, 27 Nisan 2020^
|
Raporlayan Ülkeler/Bölgeler^^ |
Toplam Doğrulanmış1 |
|
|
Bildirilen son vakadan bu yana geçen gün sayısı |
|
Batı Pasifik Bölgesi |
||||
|
Çin |
84.341 (3) |
4643 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Singapur |
13.624 (931) |
12 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Japonya |
13.385 (203) |
351 (3) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Güney Kore |
10.738 (10) |
243 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Filipinler |
7579 (285) |
501 (7) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Avusturya |
6713 (10) |
83 (2) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Malezya |
5780 (38) |
98 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Yeni Zelanda |
1122 (1) |
19 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Vietnam |
270 (0) |
0 (0) |
Vaka kümeleri |
2 |
|
Brunei |
138 (0) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
7 |
|
Kamboçya |
122 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
15 |
|
Moğolistan |
38 (1) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Laos |
19 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
14 |
|
Fiji |
18 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
6 |
|
Papua Yeni Gine |
8 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
4 |
|
Bölgeler ** |
||||
|
Guam Adası |
137 (0) |
5 (0) |
Vaka kümeleri |
1 |
|
Fransız Polinezyası |
57 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
5 |
|
Yeni Kaledonya |
18 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
24 |
|
Kuzey Marina Adaları |
14 (0) |
2 (0) |
Beklemede |
9 |
|
Avrupa Bölgesi |
||||
|
İspanya |
207.634 (0) |
23.190 (666) |
Beklemede |
0 |
|
İtalya |
197.675 (2324) |
26.644 (260) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Almanya |
155.193 (1018) |
5750 (110) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Birleşik Krallık |
152.844 (4463) |
20.732 (413) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Fransa |
123.279 (404) |
22.821 (241) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Türkiye |
110.130 (2357) |
2805 (99) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Rusya |
87.147 (12.559) |
794 (113) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Belçika |
46.134 (809) |
7094 (177) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Hollanda |
37.845 (655) |
4475 (66) |
Genel bulaşma |
0 |
|
İsviçre |
28.978 (0) |
1336 (0) |
Genel bulaşma |
1 |
|
Portekiz |
23.864 (472) |
903 (23) |
Beklemede |
0 |
|
İrlanda |
19.262 (701) |
1087 (24) |
Genel bulaşma |
0 |
|
İsveç |
18.640 (463) |
2194 (2) |
Genel bulaşma |
0 |
|
İsrail |
15.398 (0) |
199 (0) |
Beklemede |
1 |
|
Avusturya |
15.189 (55) |
542 (6) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Polonya |
11.617 (344) |
535 (11) |
Beklemede |
0 |
|
Romanya |
11.036 (401) |
608 (33) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Belarus |
10.463 (873) |
72 (5) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Ukrayna |
9009 (392) |
220 (11) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Danimarka |
8575 (130) |
422 (4) |
Beklemede |
0 |
|
Sırbistan |
8042 (263) |
156 (5) |
Beklemede |
0 |
|
Norveç |
7505 (38) |
193 (0) |
Beklemede |
0 |
|
Çekya |
7404 (52) |
221 (3) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Finlandiya |
4576 (101) |
190 (4) |
Beklemede |
0 |
|
Lüksemburg |
3723 (12) |
88 (3) |
Beklemede |
0 |
|
Moldova |
3408 (104) |
96 (2) |
Beklemede |
0 |
|
Kazakistan |
2791 (190) |
25 (0) |
Beklemede |
0 |
|
Macaristan |
2583 (83) |
280 (8) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Yunanistan |
2506 (0) |
130 (0) |
Genel bulaşma |
1 |
|
Hırvatistan |
2030 (14) |
55 (1) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Özbekistan |
1887 (22) |
8 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Ermenistan |
1808 (62) |
29 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
İzlanda |
1792 (2) |
10 (0) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Azerbaycan |
1645 (28) |
21 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Estonya |
1643 (8) |
49 (3) |
Beklemede |
0 |
|
Bosna Hersek |
1516 (31) |
58 (2) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Litvanya |
1449 (11) |
41 (0) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Slovenya |
1407 (19) |
82 (1) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Kuzey Makedonya |
1386 (19) |
61 (2) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Slovakya |
1379 (6) |
18 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Bulgaristan |
1300 (53) |
56 (1) |
Beklemede |
0 |
|
Kıbrıs |
817 (7) |
17 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Letonya |
812 (8) |
12 (0) |
Beklemede |
0 |
|
Andora |
740 (2) |
40 (0) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Arnavutluk |
726 (14) |
28 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Kırgızistan |
695 (13) |
8 (0) |
Beklemede |
0 |
|
San Marino |
538 (25) |
41 (1) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Gürcistan |
496 (11) |
6 (1) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Malta |
448 (0) |
4 (0) |
Beklemede |
1 |
|
Karadağ |
321 (2) |
7 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Lihtenştayn |
83 (1) |
1 (0) |
Beklemede |
2 |
|
Monako |
68 (0) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
16 |
|
Vatikan |
9 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
6 |
|
Bölgeler ** |
||||
|
Kosova3 |
763 (32) |
21 (1) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Man Adası |
308 (0) |
18 (0) |
Beklemede |
2 |
|
Jersey Adası |
280 (2) |
19 (0) |
Beklemede |
0 |
|
Guernsey Adası |
245 (0) |
12 (1) |
Genel bulaşma |
2 |
|
Faroe Adaları |
187 (0) |
0 (0) |
Beklemede |
3 |
|
Cebelitarık |
141 (5) |
0 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Grönland |
11 (0) |
0 (0) |
Beklemede |
21 |
|
Güney Doğu Asya |
||||
|
Hindistan |
27.892 (1396) |
872 (48) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Endonezya |
8882 (275) |
743 (23) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Bangladeş |
5416 (418) |
145 (5) |
Beklemede |
0 |
|
Tayland |
2931 (9) |
52 (1) |
Beklemede |
0 |
|
Sri Lanka |
523 (63) |
7 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Maldivler |
188 (51) |
0 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Myanmar |
146 (0) |
5 (0) |
Vaka kümeleri |
1 |
|
Nepal |
51 (2) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Doğu Timor |
24 (0) |
0 (0) |
Vaka kümeleri |
3 |
|
Butan |
7 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
4 |
|
Doğu Akdeniz Bölgesi |
||||
|
İran |
90.481 (1153) |
5710 (60) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Suudi Arabistan |
17.522 (1223) |
139 (3) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Pakistan |
13.328 (605) |
281 (12) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Birleşik Arap Emirlikleri |
10.349 (536) |
76 (5) |
Beklemede |
0 |
|
Katar |
10.287 (929) |
10 (0) |
Beklemede |
0 |
|
Mısır |
4534 (215) |
317 (10) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Fas |
4065 (168) |
161 (2) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Kuveyt |
3075 (183) |
20 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Bahreyn |
2647 (58) |
8 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Umman |
2049 (51) |
10 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Irak |
1820 (57) |
87 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Afganistan |
1531 (68) |
50 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Cibuti |
1023 (15) |
2 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Tunus |
949 (10) |
38 (0) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Lübnan |
707 (3) |
24 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Ürdün |
447 (3) |
7 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Somali |
436 (46) |
23 (5) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Sudan |
237 (24) |
21 (4) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Libya |
61 (0) |
2 (0) |
Vaka kümeleri |
2 |
|
Suriye |
42 (0) |
3 (0) |
Genel bulaşma |
5 |
|
Yemen |
1 (0) |
0 (0) |
Beklemede |
16 |
|
Bölgeler ** |
||||
|
İşgal altındaki Filistin bölgesi |
342 (0) |
2 (0) |
Vaka kümeleri |
1 |
|
Amerika Bölgesi |
||||
|
Amerika Birleşik Devletleri |
931.698 (32.417) |
47.980 (1776) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Brezilya |
58.509 (5514) |
4016 (346) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Kanada |
45.778 (1425) |
2489 (139) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Peru |
25.331 (3683) |
700 (66) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Ekvador |
22.719 (0) |
576 (0) |
Genel bulaşma |
2 |
|
Meksika |
13.842 (970) |
1305 (84) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Şili |
13.331 (473) |
189 (8) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Dominik Cumhuriyeti |
6135 (209) |
278 (5) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Panama |
5538 (200) |
159 (5) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Kolombiya |
5142 (261) |
233 (8) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Arjantin |
3838 (137) |
179 (0) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Küba |
1369 (32) |
54 (3) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Bolivya |
866 (59) |
46 (2) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Kosta Rika |
693 (6) |
6 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Honduras |
627 (36) |
59 (4) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Uruguay |
596 (33) |
14 (2) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Guatemala |
473 (43) |
15 (2) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Venezuela |
323 (5) |
10 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Jamaika |
305 (17) |
7 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
El Salvador |
298 (24) |
8 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Paraguay |
228 (5) |
9 (0) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Trinidad ve Tobago |
115 (0) |
8 (0) |
Sporadik vakalar |
4 |
|
Barbados |
79 (2) |
6 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Bahamalar |
78 (6) |
11 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Guyana |
74 (1) |
8 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Haiti |
72 (0) |
6 (0) |
Vaka kümeleri |
2 |
|
Antigua ve Barbuda |
24 (0) |
3 (0) |
Vaka kümeleri |
4 |
|
Belize |
18 (0) |
2 (0) |
Sporadik vakalar |
12 |
|
Grenada |
18 (3) |
0 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Dominika |
16 (0) |
0 (0) |
Vaka kümeleri |
16 |
|
Saint Kitts ve Nevis |
15 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
6 |
|
Saint Lucia |
15 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
15 |
|
Saint Vincent ve Grenadinler |
14 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
2 |
|
Nikaragua |
13 (2) |
3 (0) |
Beklemede |
0 |
|
Surinam |
10 (0) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
23 |
|
Bölgeler ** |
||||
|
Porto Riko |
1371 (95) |
53 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Martinik |
175 (5) |
14 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Guadeloupe |
149 (0) |
13 (1) |
Vaka kümeleri |
2 |
|
Bermuda |
109 (10) |
5 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Fransız Ginesi |
109 (0) |
1 (0) |
Vaka kümeleri |
2 |
|
Aruba |
100 (0) |
2 (0) |
Vaka kümeleri |
4 |
|
Sint Maarten |
74 (1) |
13 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Cayman Adaları |
70 (0) |
1 (0) |
Vaka kümeleri |
1 |
|
Amerikan Virgin Adaları |
55 (0) |
3 (0) |
Vaka kümeleri |
1 |
|
Saint Martin |
38 (0) |
3 (0) |
Sporadik vakalar |
4 |
|
Coraçao |
14 (0) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
18 |
|
Falkland (Malvinas) Adaları |
13 (0) |
0 (0) |
Vaka kümeleri |
1 |
|
Montserrat |
11 (0) |
1 (1) |
Sporadik vakalar |
13 |
|
Turks ve Caicos Adaları |
11 (0) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
10 |
|
Britanya Virgin Adaları |
6 (0) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
1 |
|
Saint Barthelemy |
6 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
27 |
|
Karayip Hollandası |
5 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
9 |
|
Anguilla |
3 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
23 |
|
Saint Pierre ve Miquelon |
1 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
19 |
|
Afrika Bölgesi |
||||
|
Güney Afrika |
4546 (185) |
87 (1) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Cezayir |
3382 (126) |
425 (6) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Kamerun |
1621 (103) |
56 (3) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Gana |
1550 (271) |
11 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Nijerya |
1273 (91) |
40 (5) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Fildişi Sahilleri |
1150 (39) |
14 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Gine |
1094 (98) |
7 (0) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Nijer |
696 (12) |
29 (2) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Senegal |
671 (57) |
9 (2) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Burkina Faso |
632 (3) |
42 (1) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Demokratik Kongo Cumhuriyeti |
459 (17) |
28 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Mali |
389 (19) |
23 (2) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Kenya |
355 (12) |
14 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Mauritius |
332 (1) |
9 (0) |
Genel bulaşma |
0 |
|
Tanzanya |
300 (0) |
10 (0) |
Vaka kümeleri |
2 |
|
Ekvator Ginesi |
258 (0) |
1 (0) |
Vaka kümeleri |
1 |
|
Kongo |
200 (0) |
8 (0) |
Vaka kümeleri |
2 |
|
Ruanda |
191 (8) |
0 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Gabon |
176 (0) |
3 (0) |
Vaka kümeleri |
1 |
|
Madagaskar |
128 (4) |
0 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Liberya |
124 (4) |
12 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Etiyopya |
123 (1) |
3 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Yeşil Burun Adaları (Cape Verde) |
106 (16) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Togo |
98 (2) |
6 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Sierra Leone |
93 (7) |
4 (1) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Zambiya |
88 (4) |
3 (0) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Mozambik |
76 (6) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Uganda |
75 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
2 |
|
Benin |
64 (6) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Esvatini |
59 (3) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Gine-Bissau |
53 (1) |
1 (1) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Çad |
46 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
1 |
|
Eritre |
39 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
8 |
|
Malavi |
34 (1) |
3 (0) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Zimbabwe |
31 (0) |
4 (0) |
Sporadik vakalar |
1 |
|
Angola |
26 (1) |
2 (0) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Botswana |
22 (0) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
4 |
|
Orta Afrika Cumhuriyeti |
19 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
2 |
|
Namibya |
16 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
21 |
|
Burundi |
15 (3) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Seyşeller |
11 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
20 |
|
Gambiya |
10 (0) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
6 |
|
São Tomé ve Príncipe |
8 (0) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
3 |
|
Moritanya |
7 (0) |
1 (0) |
Sporadik vakalar |
16 |
|
Güney Sudan |
6 (1) |
0 (0) |
Sporadik vakalar |
0 |
|
Bölgeler ** |
||||
|
Reunion Adası |
417 (5) |
0 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Mayotte Adası |
401 (47) |
4 (0) |
Vaka kümeleri |
0 |
|
Tüm bölgeler için ara toplam |
2.877.484 (85.530) |
198.655 (4982) |
|
|
|
Uluslararası Taşıt (Diamond Princess) |
712 (0) |
13 (0) |
Uygulanamaz 4 |
42 |
|
Genel Toplam |
2.878.196 (85.530) |
198.668 (4982) |
|
|
(^) Rakamlar hem ülke içindeki, hem de ülkesine geri gönderilen vakaları içerir.
(^^) Kullanılan isimler ve bu yayındaki materyalin sunumu, DSÖ tarafından herhangi bir ülkenin, bölgenin, şehrin veya otoritenin yasal statüsü, yetkileri veya hudutlarının sınırlandırılması ile ilgili herhangi bir fikrin ifade edildiği anlamına gelmemektedir. Haritalardaki noktalı ve kesik çizgiler, henüz tam olarak anlaşmaya varılamayan yaklaşık kenarlık çizgilerini temsil etmektedir.
(1) Vaka sınıflandırmaları DSÖ’nün https://www.who.int/publications-detail/global-surveillance-for-human-infection-with-novel-coronavirus-(2019-ncov) adresindeki COVID-19 vaka tanımlarına dayanmaktadır.
(2) Bulaşma sınıflandırması, ülkelerin/bölgelerin kendilerini raporlama sürecine dayanır. Sınıflandırmalar haftalık olarak gözden geçirilir ve yeni bilgiler elde edildikçe yükseltilebilir veya derecesi düşürülebilir. Belirli bir ülke/bölge içindeki tüm konumlar eşit şekilde etkilenmez; birden fazla bulaşma türünün yaşandığı ülkeler/bölgeler bildirilen en yüksek kategoride sınıflandırılır. Belirli bir bulaşma kategorisi içinde, farklı ülke/bölgelerde, farklı vaka sayısı, vakaların yeniliği ve diğer faktörlerle belirtildiği üzere farklı bulaşma dereceleri olabilir.
Terimler:
- Vaka yok: Doğrulanmış vakası olmayan ülkeler/bölgeler (tabloda gösterilmemiştir)
- Sporadik vakalar: İmporte veya yerel olarak tespit edilen bir veya daha fazla vakanın bulunduğu ülkeler/bölgeler
- Vaka kümeleri: Zaman, coğrafi konum ve/veya ortak maruziyetlerle kümelenmiş vakalar yaşayan ülkeler/bölgeler
- Genel bulaşma: Aşağıdakilerin dahil olduğu, ancak bunlarla sınırlı olmayarak faktörlerin değerlendirilmesi yoluyla tanımlanan, daha büyük yerel bulaşma salgınları yaşayan ülkeler/bölgeler:
- Bulaşma zincirlerine bağlanamayan çok sayıda vaka
- Gözlemci laboratuvar sürveyansından çok sayıda vaka
- Ülkenin/bölgenin çeşitli yerlerinde, birden fazla ilişkisiz vaka kümesi
(3) Kosova'ya yapılan tüm atıflar Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1244 (1999) sayılı kararı bağlamında anlaşılmalıdır.
(4) Uluslararası taşıt (Diamond Princess) artık kullanılmadığından, bulaşma sınıflandırması uygulanamamaktadır.
** "Bölgeler", bölgeleri, alanları, denizaşırı bağımlılıkları ve benzer statüye sahip diğer yetki alanlarını içerir.
Raporlama yöntemlerindeki farklılıklar, geriye dönük veri birleştirme ve raporlama gecikmeleri nedeniyle, yeni vakaların sayısı her zaman dün ve bugünün toplamları arasındaki kesin farkı yansıtmayabilir. DSÖ COVID-19 Durum Raporları, onaylanmış COVID-19 vakalarının resmi sayılarını sunmaktadır; bu nedenle DSÖ raporları ile farklı kabul etme kriterleri ve veri kesme süreleri kullanan diğer COVID-19 veri kaynakları arasında, farklılıklar olması beklenmektedir.
Şekil 2. 27 Nisan 2020 tarihine kadar tam rapor günleriyle, doğrulanmış COVID-19 vakalarının, rapor tarihine ve DSÖ bölgesine göre epidemik eğrisi
Not: Salgın eğrisindeki sayılar, İspanya'daki veri uzlaşmasını yansıtacak şekilde ayarlanmamıştır; gelecek uzlaşma beklenmektedir.
STRATEJİK HEDEFLER
DSÖ'nün söz konusu müdahaleye yönelik stratejik hedefleri:
- Yakın temaslılar ve sağlık çalışanları arasındaki ikincil enfeksiyonları azaltmak, hastalığın daha fazla yayılması ve Çin'den uluslararası yayılmaların önlenmesi dahil olmak üzere insandan insana bulaşmayı sınırlamak*;
- Enfekte hastalar için optimize edilmiş bakım sağlamak da dahil, hastaların erken teşhis edilmesi, izole edilmesi ve bakımının yapılması;
- Hayvan kaynağından bulaşmayı tanımlamak ve azaltmak;
- Virüsle ilgili önemli olan bilinmeyenleri ve klinik şiddeti, bulaşma ve enfeksiyonun kapsamı, tedavi seçeneklerini ele almak ve teşhis, tedavi ve aşıların geliştirilmesini hızlandırmak;
- Kritik risk ve durumla ilgili bilgileri tüm topluluklara iletmek ve yanlış bilgilendirmeyle mücadele etmek;
- Çok sektörlü ortaklıklar yoluyla sosyal ve ekonomik etkiyi en aza indirgemek.
*Bu, hızlı tespit, vakaların teşhisi ve yönetimi, temaslıların tespit edilmesi ve takibi, sağlık tesislerinde enfeksiyon önleme ve kontrol, gezginler için sağlık önlemlerinin uygulanması, popülasyonda bilinçlendirme ve risk iletişimi gibi halk sağlığı önlemlerinin bir kombinasyonu ile elde edilebilir.
HAZIRLIK VE YANIT
- COVID-19 ile ilgili tüm teknik rehberlik belgelerini görüntülemek için lütfen bu adresi ziyaret edin: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance
- DSÖ, laboratuvar teşhisi, yeni koronavirüs (COVID-19) salgını bağlamında evde bakım ve sağlık ortamlarında maske kullanımı ile ilgili tavsiyeler, klinik yönetimi, sağlık ortamlarında enfeksiyonun önlenmesi ve kontrolü, yeni koronavirüs şüphesi olan hastalar için evde bakım , risk iletişimi ve topluluk katılımı ve yeni koronavirüs (COVID-19) bulaşan insanlar için Global Sürveyans gibi geçici rehberler geliştirmiştir.
- DSÖ, Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) ile yakın işbirliği içinde çalışmaktadır ve kabin ekibine ve havaalanı çalışanlarına ülke sorgularına dayanarak tavsiyelerde bulunmak üzere ortaklaşa bir rehber belge geliştirmiştir. Rehber, IATA web sayfasında bulunabilir.
- DSÖ, vakaların bildirildiği Üye Devletler ile düzenli ve doğrudan temas halindedir. DSÖ ayrıca durum hakkında diğer ülkeleri bilgilendirmekte ve talep halinde destek sağlamaktadır.
- DSÖ, sürveyans, epidemiyoloji, modelleme, teşhis, klinik bakım ve tedavi ve hastalığı tanımlamanın, yönetmenin ve ilerlemeyi sınırlamanın diğer yollarıyla ilgili küresel çalışmaları koordine etmek için araştırmacılar ve diğer uzman ağlarıyla birlikte çalışmaktadır. DSÖ, mevcut durumu dikkate alacak şekilde güncellenen ülkeler için geçici bir rehber yayınlamıştır.
- Doğrulanmış hastaların tanımlanması ve yönetiminde gerekli malzemeler için hastalıkla mücadele malzemelerin bulunduğu paketler hazırlanmıştır.
- Hayvanlardan insanlara bulaşma riskini azaltmak için önerilerde bulunulmuştur.
- DSÖ, yeni koronavirüs (COVID-19) salgınıyla ilgili olarak uluslararası trafik için güncellenmiş bir tavsiye yayınlanmıştır.
- Teşhis, aşılar ve terapötiklerin hızlandırılması için Ar-Ge planı etkinleştirilmiştir.
- DSÖ, yeni koronavirüsler de dahil olmak üzere ortaya çıkan solunum virüsleri hakkında genel bilgi sağlamak için çevrimiçi kurslar geliştirmiştir. COVID-19 kaynakları 2 öğrenme kanalında bulunmaktadır: https://openwho.org/channels/covid-19 adresinden resmi DSÖ dillerindeki kurslara, https://openwho.org/channels/covid-19-national-languages adresinden ise ek ulusal dillerdeki kurslara ulaşabilirsiniz.
- COVID-19 müdahalesini desteklemek için, platformun kurslarına 1,5 milyondan fazla kayıt yaptırılmıştır. DSÖ özellikle aşağıdaki konular hakkında çevrimiçi kurslar geliştirmiştir:
- Yeni koronavirüsler de dahil olmak üzere ortaya çıkan solunum virüslerine genel bir giriş (Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça, İspanyolca, Bengal Dili, Hintçe, Macarca, Hint İşaret Dili, Endonezya Dili, Makedonca, Farsça, Portekizce, Sırpça, Vietnamca ve Türkçe olarak mevcuttur)
- Şiddetli Akut Solunum Yolu Enfeksiyonları için klinik bakım (İngilizce, Fransızca, Rusça, İspanyolca, Endonezya Dili, Portekizce ve Vietnamca olarak mevcuttur)
- Solunum yolu hastalıkları için sağlık ve güvenlik bilgilendirmesi - ePROTECT (Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça, İspanyolca, Endonezya Dili ve Portekizce olarak mevcuttur)
- Yeni Koronavirüs (COVID-19) için Enfeksiyon Önleme ve Kontrol (Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça, İspanyolca, Endonezya Dili, İtalyanca, Japonca, Makedonca, Portekizce, Türkçe ve Sırpça olarak mevcuttur)
- Ülke hazırlığı ve müdahalesini desteklemek için COVID-19 Operasyonel Planlama Yönergeleri ve COVID-19 İş Ortakları Platformu (Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça, Endonezya Dili ve Portekizce olarak mevcuttur)
- SARI arıtma tesisi tasarımı (Arapça, İngilizce, İtalyanca ve Portekizce olarak mevcuttur)
- Go.Data'ya giriş - saha verisi toplama, bulaşma zincirleri ve temaslı takibi (İngilizce olarak mevcuttur ve yakında ek dillerde de sunulacaktır)
- COVID-19 için kişisel koruyucu donanım (KKD) nasıl takılır ve çıkarılır (İngilizce olarak mevcuttur ve yakında ek dillerde de sunulacaktır)
- El hijyeni için standart önlemler (İngilizce olarak mevcuttur ve yakında ek dillerde de sunulacaktır)
- DSÖ, yeni bir virüs salgını oluşmasında kritik olan erken soruşturmalar konusunda rehberlik etmektedir. Sürveyans ve vaka tanımları için önerileri iyileştirmek, COVID-19'un temel epidemiyolojik bulaşma özelliklerini nitelendirmek, yayılma, şiddet, hastalık spektrumu ve toplum üzerindeki etkiyi anlamak ve vaka izolasyonu, temaslı takibi ve izolasyon gibi karşı önlemlerin uygulanması için operasyonel modelleri bildirmek için, protokollerden toplanan veriler kullanılabilir. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/early-investigations adresinde çeşitli protokoller mevcuttur. Bu protokollerden biri erken COVID-19 vakalarının ve temaslılarının araştırılması içindir (“İlk Birkaç X (FFX) Vakaları ve 2019-yeni koronavirüs (COVID-19) enfeksiyonu için temaslı araştırma protokolü”[the “First Few X (FFX) Cases and contact investigation protocol for 2019-novel coronavirus (COVID-19) infection”]) (https://www.who.int/publications-detail/the-first-few-x-(ffx)-cases-and-contact-investigation-protocol-for-2019-novel-coronavirus-(2019-ncov)-infection ). Protokol, herhangi bir ülkede tespit edilen ilk COVID-19 enfeksiyonu vakalarının temel klinik, epidemiyolojik ve virolojik özelliklerini erkenden anlamak, vakaları yönetmek ve enfeksiyonun potansiyel yayılımını ve etkisini azaltmak için halk sağlığı rehberliğinin geliştirilmesi ve güncellenmesini bildirmek için tasarlanmıştır.
HALK İÇİN TAVSİYELER
COVID-19'un yayıldığı bir bölgede değilseniz, bu bölgelerin birinden seyahat etmediyseniz veya kendini iyi hissetmeyen biriyle yakın temasta değilseniz, virüsü kapma şansınız şu anda düşüktür. Fakat durum hakkında stresli ve endişeli olabileceğiniz anlaşılabilir bir durumdur. Makul önlemler alabilmeniz için risklerinizi doğru bir şekilde belirlemenize yardımcı olacak gerçekleri elde etmek iyi bir fikirdir. (Sık Sorulan Sorulara bakınız: https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses ) Sağlık uzmanınız, ulusal halk sağlığı yetkilileriniz ve işvereniniz, COVID-19 ve bölgenizde olup olmadığı konusunda doğru bilgi kaynaklarıdır. Yaşadığınız yerdekii durumdan haberdar olmak ve kendinizi korumak için uygun önlemleri almak önemlidir. (Bkz. Herkes için koruma önlemleri: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public ).
COVID-19 salgınının olduğu bir bölgede iseniz, enfeksiyon riskini ciddiye almanız gerekir. Ulusal ve yerel sağlık yetkilileri tarafından verilen tavsiyelere uymalısınız. Çoğu insan için COVID-19 sadece hafif bir hastalığa neden olsa da, bazı insanları oldukça hasta edebilir. Daha da nadiren, hastalık ölümcül olabilir. Yaşlı insanlar ve önceden mevcut tıbbi durumları (yüksek tansiyon, kalp problemleri veya diyabet gibi) olanlar, hastalığa karşı daha savunmasız görünmektedir. (Bkz. COVID-19'un yayıldığı bölgelerde olan veya bu bölgeleri ziyaret etmiş (son 14 günde) kişiler için koruma önlemleri: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public ).
VAKA TANIMLARI
DSÖ, insan enfeksiyonları için Global Sürveyans'ı, vaka tanımlarını içeren koronavirüs hastalığı (COVID-19) belgesi ile periyodik olarak güncellemektedir (https://www.who.int/publications-detail/global-surveillance-for-human-infection-with-novel-coronavirus-(2019-ncov) ).
Kaynağı kolay bulabilmek için vaka tanımları aşağıda yer almaktadır.
Şüpheli vaka
- Akut solunum yolu hastalığı olan (ateş ve solunum yolu hastalığının en az bir belirtisi/semptomu (örn. Öksürük, nefes darlığı), VE klinik durumu tam olarak açıklayan başka bir etiyolojisi olmayan VE semptom başlangıcından önceki 14 gün içinde COVID-19 hastalığının lokal bulaşmasını bildiren bir ülkeye/bölgeye veya alana seyahat ya da burada ikamet öyküsü (bkz. Durum raporu (https://www.seyahatsagligi.gov.tr/Site/KoronaVirusDurumRaporlari )) olan hasta.
VEYA
- Akut solunum yolu hastalığı olan VE semptomların başlamasından önceki son 14 gün içinde doğrulanmış veya olası bir COVID-19 vakası (temas tanımına bakın) ile temas halinde olan hasta.
VEYA
- Şiddetli akut solunum yolu enfeksiyonu (ateş ve solunum yolu hastalığının en az bir belirtisi/semptomu (örn. Öksürük, nefes darlığı) olan VE hastaneye yatırılması gereken ve klinik durumu tam olarak açıklayan başka etiyolojisi olmayan hasta.
Olası vaka
- COVID-19 testinin sonuçsuz olduğu şüpheli vaka.
- Laboratuvar tarafından bildirilen testin sonuçsuz olması.
VEYA
- Herhangi bir nedenle testi yapılamayan şüpheli vaka.
Doğrulanmış vaka
Klinik belirti ve semptomlara bakılmaksızın, COVID-19 enfeksiyonu laboratuvar onaylı olan kişi.
Laboratuvar sayfası için bağlantı: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/laboratory-guidance
Temaslının tanımı
Temaslı, olası veya doğrulanmış bir vakanın semptomlarının başlamasından 2 gün önce ve 14 gün sonra aşağıdaki maruziyetlerden herhangi birini yaşayan kişidir:
- Olası veya doğrulanmış bir vaka ile 1 metreden yakın ve 15 dakikadan uzun süre yüz yüze temas
- Olası veya doğrulanmış bir vaka ile doğrudan fiziksel temas
- Uygun kişisel koruyucu ekipman kullanmadan, olası veya doğrulanmış COVID-19 hastalığı olan bir hastaya doğrudan bakım1 VEYA
- Yerel risk değerlendirmelerinde belirtilen diğer durumlar
Not: asemptomatik doğrulanan vakalar için temas süresi, doğrulamaya neden olan numunenin alındığı tarihten sonraki 14 günün öncesindeki 2 gün olarak ölçülür.
COVID-19 kaynaklı ölümün tanımı
COVID-19 kaynaklı ölüm, gözetim amacıyla, COVID hastalığı ile ilişkili olmayan (örn. Travma) açık bir alternatif ölüm nedeni olmadığı sürece, şüpheli veya doğrulanmış bir COVID-19 vakasına klinik olarak uyumlu bir hastalıktan kaynaklanan ölüm olarak tanımlanmaktadır. Hastalık ve ölüm arasında tam bir iyileşme dönemi olmamalıdır.
Ölüm nedeni olarak COVID-19'un onayı ve sınıflandırılması (kodlaması) için daha fazla yönlendirmeyi https://www.who.int/classifications/icd/covid19/en/ adresinde bulabilirsiniz.
(1) Dünya Sağlık Örgütü. COVID-19'dan şüphelenildiğinde sağlık bakımı sırasında enfeksiyonun önlenmesi ve kontrolü: https://www.who.int/publications-detail/infection-prevention-and-control-during-health-care-when-novel-coronavirus-(ncov)-infection-is-suspected-20200125