11 Şubat 2020

30 Ocak 2020'de DSÖ Genel Müdürü, uluslararası sağlık Yönetmelikleri (2005) uyarınca Acil Durum Komitesinin tavsiyesine dayanarak, yeni koronavirüs 2019-nCoV salgınını Uluslararası Önemi Haiz Halk Sağlığı Acil Durumu (PHEIC) olarak ilan etti.¹ Bu kararın ardından, DSÖ mevcut bilgilere dayanarak herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlaması önermedi.

Uluslararası trafiğe 24 saatten fazla önemli ölçüde müdahale eden seyahat önlemlerine ilişkin kanıtlar, bu önlemlerin bir salgının sınırlama aşamasının başlangıcında bir halk sağlığı gerekçesine sahip olabileceğini göstermektedir, çünkü etkilenen ülkelerin sürekli müdahale önlemleri uygulamasına ve etkilenmeyen ülkelerin hazırlık önlemleri başlatmak ve uygulamak için zaman kazanmalarına izin verebilir. Ancak bu tür kısıtlamaların, sürelerinin kısa olması, halk sağlığı riskleriyle orantılı olması ve durum geliştikçe düzenli olarak yeniden düşünülmesi gerekmektedir.

Ülkeler, aktif gözetim, erken teşhis, izolasyon ve vaka yönetimi, temaslı takibi ve 2019-nCoV enfeksiyonunun devam eden yayılmasının önlenmesi ve tüm verilerin DSÖ ile paylaşımı dahil olmak üzere, kontrol altına alınmaya hazır olmalıdır. Taraf Devletler, Uluslararası Sağlık Tüzüğü'nün (2005) 43. maddesi kapsamındaki yükümlülükleri uyarınca, DSÖ'ye uluslararası trafiğe önemli ölçüde müdahale eden ek sağlık önlemleri hakkında bilgi vermek zorundadır.

Vatandaşlarını Hubei eyaletindeki Vuhan Şehrinden tahliye etmeye karar veren ülkelerin, ülkesine tahliye edilmesi ile ilgilenenlerin sağlığını ve refahını sağlamak amacıyla aşağıdaki temel hususları dikkate alması gerekmektedir. Ek olarak, 2019-nCoV'un geri gönderilmeden önce, gönderilme sırasında ve sonrasında daha fazla yayılmasını veya importe edilmesini önlemek için, ulusal hazırlık kapasitelerini güçlendirmeyi amaçlayan tedbirler dikkate alınmalıdır.

Uçağa binmeden önce alınacak önlemler

• Kalkıştan önce sorumlu makamlarla gelişmiş karşılıklı iletişim, koordinasyon ve planlama.
• Uçaklar, öngörülen vatandaş sayısını karşılamak için yeterli tıbbi personele sahip olmalıdır ve yoldaki hastalıklarla müdahale etmek için uygun KKD (kişisel koruyucu donanım) ve ekipman / malzemelerle donatılmış olmalıdır.
• Uçağın tıbbi olmayan ekibi, nCoV enfeksiyonlu semptomatik yolcuları tespit etmek için belirti ve semptomların farkında olmanın yanı sıra, uygun şekilde bilgilendirilmeli ve donatılmalıdır.
• Çıkış taraması, örneğin vücut ısısının ölçümü ve bir form doldurulması, semptomların erken tespiti için, uçaktan ayrılmadan önce yapılmalıdır. Tarama sonuçları yolcuları kabul eden ülke ile paylaşılmalıdır.
• Daha ileri değerlendirme ve tedavi için, sevk edilmek üzere çıkış taraması yoluyla tespit edilen şüpheli hasta gezginlerin seyahatinin ertelenmesi tavsiye edilir.

Uçağa binince

• Yolcuların uçağın içindeki oturma yerleri, bir yolcunun semptomları göstermeye başlaması durumunda uygun şekilde not edilmeli / eşleştirilmelidir, böylece izole edilebilirler; ayrıca çevresindeki yakın kişiler de varışta gerekli takip için not edilmelidir (örn: aynı sırada olanlar ve iki ön ve arkadaki iki sıra).
• Uçakta şüpheli vakaların tespit edilmesi durumunda, kabin ekibi kontrol kulesi aracılığıyla varış noktasındaki yere bağlı bir sağlık hizmet sağlayıcısına bilgi vermeli ve tavsiye almalıdır. Şiddetli hastalık durumunda kaptan pilot, hasta olan yolcu için, gerekli tedaviyi alması amacıyla en yakın giriş noktasına iniş yapmayı düşünebilir.

Yolda solunum yolu rahatsızlığı olması durumunda, maruziyeti azaltmak ve diğer yolculara veya uçak mürettebatına bulaşmayı sınırlamak için aşağıdaki acil önlemler alınabilir:

• Hasta yolcuya, tercihen daha önce yolcu ile etkileşime girmiş özel bir kabin görevlisi tayin edin;
• Semptomatik hastalarla uğraşırken uygun kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanın (tıbbi veya cerrahi maske, el dezenfektanı, eldiven);
• Her durumda, hastanın bitişik konumdaki koltukları mümkünse boş bırakılmalıdır;
• Yakında oturan yolcular, potansiyel temaslılar olarak, Yolcu Konum Belirleyici Formları (Locator Forms) kullanarak, daha fazla takip için güzergah ve iletişim bilgilerini kaydettirmelidir.
• Ellerinizi temiz tutun (yıkayın veya dezenfektan kullanın);
• Solunum semptomları olan hastanın kullandığı battaniyelere, tabaklara veya diğer kişisel ürünlere dikkat edin;
• Vücut sıvılarının dökülmesi (kusma, kan dökülmesi, salgı veya diğerleri) durumunda, çevre temizliği ve atık yönetimini uygulayın;
• Tüm atıkları yasal gerekliliklere veya yönergelere uygun şekilde imha edin;
• Varış noktasında sağlık yetkilisine bildirin. Hava aracı genel bildiriminin (UST Ek 9) sağlık kısmı (Gen Dec), sağlık bilgilerini uçakta kaydetmek ve ülke tarafından talep edildiğinde giriş sağlık yetkililerine göndermek için kullanılabilir;
• Uçuş ekibinin, uçağın hava devridaim sisteminin sürekli çalışmasını sağladığından emin olun (HEPA filtreleri birçok büyük uçağa takılır ve partikül veya mikroorganizmanın boyutuna bağlı olarak havadaki bazı patojenleri filtreler).

Giriş noktasına varışta

Giriş taraması: Vücut ısısı taraması tek başına çok etkili olmayabilir çünkü hastalığı kuluçka aşamasında olan veya seyahat sırasında ateşi olduğunu gizleyen yolcular tespit edilemeyebilir veya yalancı pozitif (farklı bir nedenden kaynaklanan ateş) vakalarla sonuçlanabilir. Sıcaklık taraması yapılacaksa aşağıdakilerle birlikte uygulanmalıdır:

Sağlık mesajları: Kişileri belirtiler, semptomlar ve gerektiğinde nereden tıbbi yardım alacağı konusunda bilgilendiren sağlık mesajlarının ve seyahat bildirimlerinin dağıtılması.

Birincil anket: Semptomlar, maruz kalma geçmişi ve iletişim bilgileri hakkında bilgi toplamak için formların geliştirilmesi ve kullanılması.

Veri toplama ve analizi: Hızlı değerlendirme ve yanıt için giriş taramasından üretilen verilerin toplanması ve analizi için uygun mekanizmaların oluşturulması.

Varışta tespit edilen şüpheli vakalar

Personel ve malzemeler: Vakaların erken tespiti ve ilk değerlendirmesi için eğitimli personel bulunmalı ve gerekli malzemelerle donatılmalıdır.

Görüşme ve ilk yönetim: Şüpheli vakaların ilk değerlendirilmesi ve temaslılarla görüşme yapılabilmesi için ayrı bir alan belirlenmelidir.

Hızlı yol ve ulaşım: Şüpheli vakaların diğer yolcularla temas etmesinden kaçınmak ve ileri  tetkiklerin yapılabilmesi için belirlenen hastaneye / tesise hızlı bir şekilde yönlendirmek için ayrı bir yol belirlenmelidir. Şüpheli vakaların belirlenen hastaneye / tesise güvenli nakli için düzenleme de yapılmalıdır.

Acil eylem planı: Halk sağlığı olaylarına yanıt vermek için giriş noktasında işlevsel bir halk sağlığı acil eylem planı oluşturulmalıdır.

Hava Aracı Dezenfeksiyonu: Hava aracı markası ve modeline uygun olarak, hava aracının düzgün şekilde dezenfekte edilmesi için tercih edilen temizlik kimyasalları ve yöntemlerine başvurulmalıdır.

Yolcuları indirdikten sonra uçakları temizlemek için ayrılmış özel bir alan ve eğitimli personel bulunmalıdır.

Şüpheli olmayan yolcuların ülkeye gelişi

Risk iletişimi: Ülkeleri vatandaşlarıyla hızlı ve şeffaf bir şekilde iletişim kurmaya hazırlayın ve doğru mesajların yayılmasını desteklemek ve söylentilerden kaçınmak için medyanın katılımını sağlayın.  Ülkeler, UST'nin 3. maddesinin ilkelerine uygun olarak, damgalama veya ayrımcılığı hafifletmek ve panikten kaçınmak için, halkla erken ve etkin bir şekilde iletişim kurmalıdır.

Sağlık önlemleri: Gelen yolculardan yaklaşmakta olan bir halk sağlığı riskinin kanıtı varsa, ülke, UST'nin 31. maddesi uyarınca ve böyle bir riski kontrol etmek için gerekli olduğu kabul edilen ulusal yasalarına uygun olarak, izolasyon, karantina veya yolcunun halk sağlığı gözlemine alınması da dahil olmak üzere, yolcuları  hastalığın yayılmasını önleyen veya kontrol eden ek sağlık önlemlerine zorunlu olarak tabi tutabilir. Yerleşik bir karantina yasasının yokluğunda, ülkeler karantinayı desteklemek için acil durum protokolleri oluşturmalıdır.

Karantina

Ülke, gelen ve semptom göstermeyen yolcuları, karantina tesisine yerleştirmeye karar verirse, UST’nin 32. maddesi uyarınca aşağıdakilerin dikkate alınması gerekir:

Altyapı: Karantina tesisinin altyapısı ile ilgili evrensel bir rehber bulunmamaktadır ancak potansiyel bulaşmayı daha fazla artırmayacak alana yer verilmeli ve karantinaya alınanların yaşam alanları (oturdukları evleri) hastalık tespit edilmesi durumunda olası temaslı takibi yapılabilmesi için kayıt altına alınması gerekmektedir.

Konaklama ve malzemeler: Yolculara yeterli yiyecek ve su, uyku düzenlemeleri ve kıyafetler dahil uygun konaklama, bagaj ve diğer eşyaların korunması, uygun tıbbi tedavi, mümkünse gerekli iletişim araçları, anlayabilecekleri bir dilde ve diğer yardımlar uygun şekilde sağlanmalıdır. Karantinaya alınanlar için tıbbi maske gerekli değildir. Maskeler kullanılıyorsa, en iyi uygulamalar takip edilmelidir.

İletişim: Karantinaya alınanlarda, semptomlarnı gelişmesi durumunda, zamanında ve uygun sağlık hizmeti talebinde bulunabilmeleri için, panikten kaçının ve uygun sağlık mesajlarını ulaştırabilmek için uygun iletişim kanalları oluşturun.

Saygı ve Haysiyet: Yolcular, haysiyetleri, insan hakları ve temel özgürlükleri göz önünde bulundurularak tedavi edilmeli ve bu tür önlemlerle söz konusu rahatsızlıkları veya sıkıntıları, gezginlerin cinsiyet, sosyokültürel, etnik veya dini sorunlarını göz önünde bulundurarak, en aza indirmelidir.

Süre: 14 güne kadardır (mevcut bilgilere göre virüsün bilinen inkübasyon süresine karşılık gelen), ancak hastalığa gecikmeli maruziyet durumunda bu süre uzatılabilir.

Personel

Sağlık Çalışanları: Bu yolcuların karantina tesisinde gözlemlenmesi ve takibi için eğitimli personel görevlendirilmelidir. Bu sağlık çalışanları, şüpheli vakalarla (tıbbi / cerrahi maskeler, önlükler, eldivenler, yüz siperleri veya gözlükleri, el dezenfektanları ve dezenfektanlar) başa çıkmak için gereken temel Kişisel Koruyucu Donanım-KKD ve malzemelerle donatılmalıdır. 2019-nCoV'nin sürveyansı, laboratuvarı ve klinik yönetimi için ek malzemelere ihtiyaç vardır. Ayrıca, personel aşağıdaki müdahaleleri gerçekleştirmek için vaka tanımları, enfeksiyon önleme ve kontrol önlemleri ve şüpheli vakaların ilk yönetimi konusunda eğitilmelidir:

Aktif gözetim: Şüpheli vakaları belirlemek; 

Şüpheli vakaları izole edin ve güvenli vaka naklini sağlayın: Enfeksiyonun başkalarına potansiyel yayılmasını önlemek için enfeksiyon önleme ve kontrol (IPC) önlemlerine ve sosyal mesafenin korunması prosedürlerine kesinlikle uyun;

Laboratuvar örneklerini toplayın: Laboratuvar kapasitesinin mevcut olmaması durumunda, ulusal referans laboratuvarında veya uluslararası laboratuvarlarda 2019-nCoV ile ilgili testlerin yapılması için örneklerin toplanması;

Vakaları klinik olarak yönetin: Gerekli izolasyon, tedavi ve takip için vakaları sevk etmek üzere ambulansları ve referans sağlık tesislerini belirleyin. Enfeksiyonun sağlık çalışanları veya diğer hastalar arasında yayılmasını önlemek için sıkı Enfeksiyon Önleme ve Kontrol-IPC önlemlerine uyun;

Temaslıların izini sürün: Karantina tesisinde diğer olası vakaları tanımlamak, test etmek, izole etmek ve gerektiği şekilde tedavi etmek üzere temaslıların izini sürün. Hastalığa gecikmeli maruziyetin inkübasyon süresine karşılık gelecek şekilde karantina süresini uzatın ve uyarlayın;

Verileri paylaşın: DSÖ raporlama formlarını kullanarak ve UST Madde 6'ya göre vakaların sayısı ve tanımlamaları ile ilgili bilgileri DSÖ’yle paylaşın.

Diğer Destek Personeli: İdari işlerden ve temizlik hizmetinden sorumlu personel de hastalığın belirtileri ve semptomları konusunda eğitilmeli ve uygun şekilde bilgilendirilmeli ve gerektiğinde uygun KKD'ler sağlanmalıdır.

Yeni koronavirus 2019-nCoV salgını ile ilgili olarak uluslararası trafik için 27.01.2020 tarihli  DSÖ  tavsiyesi.

Uçakta tespit edilen hasta bir yolcunun prosedürleri ve giriş noktalarındaki UST kapasiteleri için gerekliliklerle ilgili önceki tavsiyeler değişmeden kalmıştır (bkz. 10 Ocak 2020'de yayınlanan DSÖ Önerileri).